Vertaald proza

BOEKEN NR. 8, OKTOBER 2021

Roy Jacobsen: Witte zee

door Johanna Cassiers

Noorwegen 1944. Na het overlijden van haar ouders woont Ingrid Barrøy alleen op het kleine eiland voor de Noorse kust waar haar familie al generaties lang woont. De oorlog is hier niet veel meer dan een vage dreiging op de achtergrond. Tot er een Duits oorlogsschip wordt gebombardeerd en de lichamen van de bemanningsleden op het eiland aanspoelen. Alexander, een Russische krijgsgevangene, is zwaargewond maar leeft nog. Ingrid verzorgt hem en terwijl hij langzaam herstelt worden de twee verliefd op elkaar. Dit maakt de oorlog een stuk minder vaag, en Ingrid beseft dat Alexander niet op het eiland kan blijven.  

Witte zee
is het vervolg op De onzichtbaren, het boek waarin de Noorse Roy Jacobsen ons liet kennismaken met de familie Barrøy en hun gelijknamige eiland. Jacobsen hanteert dezelfde sobere, ingetogen stijl waarin concrete, zintuiglijke informatie centraal staat en woorden voor gevoelens en gedachten tot een minimum worden beperkt. Eilanders leven in het hier en nu en brengen hun dag door met concrete bezigheden: vis fileren en inzouten, netten repareren of zakken met dons vullen. Veel woorden worden daar niet aan vuil gemaakt: ‘Barrøy is een eiland van zwijgen’.
 
In De onzichtbaren zet deze stijl vooral het eenvoudige, trage eilandleven en de manier van denken van de eilanders in de verf, in Witte zee dient hij nog een heel ander doel. Ingrid is een intelligente vrouw, maar net als andere eilanders is ze opgegroeid in een geïsoleerde wereld en spreekt ze een taal die op deze specifieke wereld is afgestemd. Ze is opmerkzaam en voelt intuïtief veel aan, maar kan wat haar opvalt niet altijd duiden, of in de juiste context plaatsen. En in tijden van oorlog kan dat problematisch, zo niet ronduit gevaarlijk zijn. Dit geeft de roman bij momenten een bijna thrillerachtige kwaliteit: in hoeverre krijgen we te zien wat er zich écht afspeelt?
 
Laat het aan Jacobsen om ergens in het verhaal schijnbaar terloops een detail te vermelden waarvan je later pas beseft dat het eigenlijk een metafoor is voor dat hele verhaal. Zo heeft Ingrid een verrekijker die ze nauwelijks gebruikt: als je erdoor kijkt zie je misschien wel verder dan met het blote oog, maar je ziet alles vervormd. Dat is in wezen wat ons als lezer overkomt: omdat we meekijken door de ogen van Ingrid, zien ook wij alles vervormd. Ingrid kan haar aandacht op een detail richten terwijl andere dingen onopgemerkt blijven en het totaalplaatje ontbreekt. Op het moment dat de lichamen aanspoelen op Barrøy is Ingrid niet in staat te zien wat zich voor haar neus afspeelt. Pas later realiseert ze zich dat ze eigenlijk wél iets had gezien, zonder het te registreren. Het gebeurt ook een paar keer dat bezoekers op het eiland schrikken van wat ze zien: soms benoemen ze het als armoede, soms blijven de woorden vager. Maar in die korte momenten wordt het contrast met hoe we door Ingrids ogen naar haar vertrouwde thuis kijken bijna griezelig.
 
Veel meer dan het gezapige De onzichtbaren laat Witte zee zich lezen als een aangrijpend verhaal over oorlog en onverwachte liefde. Maar dan wel in de gefragmenteerde eilanderversie. Ingrid heeft vaak het gevoel dat ze iets gemist heeft, en dat is voor de lezer niet anders. Wie hoopt op een heldere afwikkeling van de verhaallijn zal op z’n honger blijven zitten. Maar hoe schaars de antwoorden in Witte zee ook zijn, op Barrøy is men met vragen nog veel zuiniger.
 
Roy Jacobsen: Witte zee, De Bezige Bij, Amsterdam 2021, 239 p. ISBN 9789403131412. Vertaling van Hvitt hav door Paula Stevens. Distributie Standaard Uitgeverij

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri