Nederlands proza

BOEKEN NR. 2, JANUARI 2019

Annelies Beck: Toekomstkoorts

door Hugo Van Hoecke

Een roman als deze komt niet zomaar uit de lucht vallen. Als je als jonge vrouw geschiedenis gestudeerd hebt, een jaar in Brazilië verbleven, een vlotte pen hanteert en je sporen aan het verdienen bent in het journalistiek doorploegen van het wereldgebeuren, dan is het niet verwonderlijk dat dit vroeg of laat leidt tot een poging om de op ervaring gestoelde kennis te kapitaliseren. En om tevens, als het even mag, voorzichtig de vinger te leggen op een stel hitsige socio-politieke wantoestanden waar tot vandaag nog veel werk aan is.
 
De thematiek van Toekomstkoorts samenvattend zou je kunnen stellen dat in Brazilië, en bij uitbreiding in de rest van de wereld, onder het blazoen van moderniteit veel ethische bezwaren onder tafel worden geveegd. Om dit tastbaar te maken worden deels historische, deels fictieve episodes van de laatste honderd jaar aan elkaar geklonken, elk ondergebracht in een apart hoofdstuk, met een spectaculair einde als uitsmijter. Het verhaal opent met de enigszins verhelderende brief die een der betrokkenen in 1913 aan haar dochter schrijft, huppelt dan spoorslags naar het wedervaren van twee ambitieuze jonge Braziliaanse architecten anno 2010, om vervolgens terug te keren naar 1898, toen ex-Congogangers een nieuwe Belgische kolonie zochten te installeren in de onherbergzame Pantanal-woestenij. En zo gaat het afwisselend verder. In elk hoofdstuk brengt telkens een der protagonisten zijn verhaal. Het laatste hoofdstuk wordt gedateerd 2020, als om aan te duiden dat de toekomstkoorts wellicht tot uitbarsting komt indien wederzijds begrip uitblijft.
 
Er is dus duidelijk sprake van een historische inbedding, vermits het Pantanal-avontuur een nawijsbaar gebeuren oproept. Maar daarom werd dit nog geen historische reconstructie. Sommige dingen die echt gebeurd lijken, zijn verzonnen, aldus de auteur, en omgekeerd. Best ga je ervan uit dat het 19de-eeuwse Pantanal-verhaal de aanleiding vormt tot het fileren van de Braziliaanse samenleving in de 21ste eeuw, waarvan de karakteristieken –soms vluchtig weliswaar - vrijwel alle de revue passeren: het moeizaam afstand nemen van de slavernij, de wilde kolonisatiedrang, excessen zoals prostitutie, corruptie, de vooruitgangsmanie, machtsobsessie. Het is alsof je in een kleurige caleidoscoop toekijkt op wat dit immense land aan goed en kwaad te bieden heeft.
 
Maar bij zulke veelheid aan onderwerpen dreigt het gevaar te moeten inleveren op diepgang. Daar is de auteur niet helemaal aan ontsnapt. Het boek is intelligent geconstrueerd op de scheidslijn tussen de onderscheiden samenlevingssegmenten en bovendien tussen wat geweest is, wat is en wat zou kunnen zijn, maar door de omvang van het verhaalregister vloeit veel authentiek menselijk beleven tussen de plooien weg. Des te meer doordat het de gebeurtenissen zijn die het verhaal stuwen en niet het reflectief verwerken. Steekt de psychologie toch de neus aan het venster, dan is het soms moeilijk om in het betoog mee te gaan.
 
Het verhaal eindigt in de nabije toekomst met, zoals eerder gezegd, een spectaculair eindspel tussen twee hoofdrolspelers. Daarbij zijn de aanvankelijke ‘helden’, de koloniserende Belgen, helemaal van het toneel verdwenen. Hetgeen bevestigt dat zij veeleer het ‘lanceerplatform’ waren voor een vivisectie van de Braziliaanse maatschappij en toch ook, daar doorheen, van de menselijke samenleving tout court. Zoiets aandurven is een niet te onderschatten verdienste. Sommige figuren en situaties mogen dan wel wat clichématig overkomen en de dialogen een beetje stroef, maar in zijn geheel staat hier een degelijk geconstrueerd literair gebouw, opgetrokken in een verfijnde (soms wat te veel?) opgepoetste taal die je linea recta voortstuwt naar de ontknoping.

Annelies Beck: Toekomstkoorts, De Geus, Amsterdam 2019, 272 p. ISBN 9789044524888. Distributie L&M Books 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies



ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri