Nederlands proza

BOEKEN NR. 5, MEI 2023

A.N. Ryst: Bonsaibaby

door Henk van Viegen

Na een heel verhaal lang alleen zijn geliefde Violetta letterlijk en symbolisch verbonden te hebben met het door haar moeder aan haar geschonken bonsaiboompje, beseft Lennard hoe volledig zij zich, onvoorstelbaar eigenlijk, heeft genesteld in zijn wezen.  

‘En nu is het net alsof niet alleen zij, maar zij allebei gebonden waren geweest, beiden aan hun eigen, ingeknotte boompje.’
 
Maar dan is het voor alles te laat.  
 
De omslagillustratie is, je zou bijna zeggen: uiteraard, gemaakt door Daan Remmerts de Vries, de dubbelkunstenaar die schuilgaat achter het pseudoniem A.N. Ryst. Dat is geen geheim (meer), je vindt die informatie gewoon op de binnenflap van het omslag. In 2014 koos Remmerts de Vries deze schuilnaam voor zijn boeken voor volwassenen, omdat hij, jaren geleden alweer, merkte dat die niet heel serieus werden benaderd. Hij weet dat aan het feit dat hij toen bekendheid had als jeugdboekenschrijver. Overigens gebruikt de enorm productieve, en vaak bekroonde auteur en kunstenaar ook voor een kinderboekenreeks een schuilnaam, een dubbele nog wel, eentje voor de tekst en eentje voor de illustraties.
 
Lennard en Violetta hebben een erg ingewikkelde relatie. Na zes keer met elkaar gebroken te hebben, lijken de twee dan toch bij elkaar te blijven. Waar de problemen vandaan komen, wordt vooral op het punt van Violetta uitvoerig verteld. Lennard is de zogenaamd vrije vogel, de kunstenaar uit de Jordaan. Violetta de uit de provincie afkomstige, in haar artistieke neigingen enorm beknotte jonge vrouw. Haar ouders doen niet veel anders dan elkaar zo veel mogelijk dwars zitten. Zie daarvoor ook de ouders in Rysts vorige boek De nadagen, zij het dat het daar veel liefdevoller gebeurde. Alleen in het beperkingen opleggen aan hun dochter vinden Violetta’s ouders elkaar. Elke jongen die zich aandient, netjes of niet, wordt afgebrand en zo mogelijk weggehouden. Van Lennard moeten ze niets hebben, zeker als Violetta op zijn verzoek besluit een kind niet te houden. Violetta raakt, vooral door de abortus, in een diepe depressie, die ze uitzit bij haar ouders.
 
Op een gegeven moment is ze terug in Amsterdam. Lennard en zij spreken af op een kerkhof, dat deden ze steeds na een breuk. Het lijkt erop dat er nu een gelukkige periode aanbreekt, maar als we het eind van het verhaal naderen, krijgen we steeds meer signalen dat een en ander zich op een ander niveau heeft afgespeeld, voor een deel in een andere wereld zelfs. Je moet wel even terugbladeren, bij voorbeeld naar de in cursief gepresenteerde dialogen tussen Lennard (hij is daarin vooral aan het woord) en Violetta, en haar sessies bij een therapeut. Lennard is daar, vreemd genoeg, heel vaak aan het analyseren, zonder dat de therapeut ingrijpt. Lennards vrienden constateren dat hij weinig consistent is in de weergave van zijn verhalen over hem en Violetta. De bank op het kerkhof wordt uiteindelijk maar door één persoon bezet.
 
Maakt al dat vreemde het boek echt beter? Enerzijds een beetje, het slot verrast en is bijzonder, en tot je genoegen lees je nog een keer het fraaie motto (een fragment van ‘Letter to Hermione’ van David Bowie), anderzijds helemaal niet. Je zult toch gewoon door een hoop saai en expliciet verteld geneuzel over de ongelukkige jeugd van Violetta heen moeten, Violetta mocht niks, en ging dus van alles stiekem doen, kon nooit meer kiezen voor echte veiligheid, liefdeloosheid was thuis troef. Violetta zocht later zelfs bewust de onveiligheid op, en was meerdere keren een ontrouwe partner. Later blijkt dat dat negatieve beeld van de ouders best gechargeerd was, wat de leeservaring er overigens niet beter op maakt. Aangezien voor Lennard (ook) weinig sympathie valt op te brengen, krijg je dus een analyse van een relatie die wat jou betreft niet per se hoeft te slagen. Lennard heeft eigenlijk vooral oog voor haar lijf en haar gewilligheid, met haar over kunst en boeken praten kan hij niet. Zij heeft van haar moeder een stevige kooplust geërfd, zij het dat zij kleding koopt en haar moeder het zocht in prullaria, tot grote ergernis van haar man. En wat Violetta ziet in het overheersende type Lennard, die zichzelf heel wat vindt op het punt van psychologische duiding, is ook niet erg duidelijk. Zeker niet in het besef dat hij haar al zes keer aan de kant heeft gezet.
 
Ook het vaak bijna documentaire karakter van het relaas zorgt niet voor een intrigerende leeservaring. Voor een speelsere of meer bizarre Ryst kun je terecht bij respectievelijk De blauwe maanvis en De harpij (resp. Querido 2016, 2014/2021).
 
A.N. Ryst: Bonsaibaby, Querido, Amsterdam 2023, 208 p. ISBN 9789021476636. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan