Vertaald proza

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Alana S. Portero: Slechte gewoontes

door Bea De Koster

Slechte gewoontes van Alana S. Portero begint heel sterk met het ooggetuigenverslag van een kind uit de wijk San Blas in Madrid. Een arbeiderswijk vol klein behuisde gezinnen die alles van elkaar weten en soep gaan brengen bij de buurvrouw die voor de ogen van haar kinderen verrot is geslagen, in plaats van de politie te bellen, want die geeft de gewelddadige echtgenoot alleen maar een waarschuwing. Een wereld ook van junkies en hun naaldenarsenaal op de binnenplaatsjes, en vreemde, heks-achtige figuren, mannen in vrouwenkleren. Je ziet dat meisje op de drempel staan, een beetje mollig en met een afgedekt oog, en dan blijkt pas na een poosje dat het geen meisje, maar een jongen is: Alejandro. Het is een procedé dat Portero steeds weer zal gebruiken. Met een slimme dosering van informatie trekt de auteur je niet alleen beetje bij beetje haar wereld binnen, maar brengt ze ook het gevoel van verwarring van het ik-personage over op de lezer.    

Alejandro definieert zichzelf al heel vroeg als meisje, maar ze is zich ook bewust van het feit dat dat niet past in de wereld waarin ze leeft. ‘Door het besef dat je een kast nodig hebt om je in te verstoppen word je behoorlijk gewiekst in het spel van waarheid en leugen, van wat je wel en niet laat zien.’ Over die kast zal het nog vaak gaan in deze roman. Het wordt een gevangenis die Alejandro voor zichzelf heeft ingericht en waar ze zich veilig voelt. Homo’s, transpersonen, lgbtq’s groeien vaak op in eenzaamheid. Ze vergapen zich aan rolmodellen en dromen van de vrijheid om zich te tonen zoals ze werkelijk zijn. Portero beschrijft de essentie van die eenzaamheid:
 
‘Voor mij, piepjonge en incognito travestiet uit een arbeiderswijk die geen idee had van wie ze in godsnaam zou worden, stond kijken naar Boy George in al zijn uitbundige vrouwelijkheid of naar Prince in netkousen gelijk aan vuurvliegjes kijken in een vochtige, donkere grot. Een moment van hoop dat zo vluchtig lijkt dat je haast niet durft te zeggen of het wel echt heeft plaatsgevonden.’  
 
De roman lijkt bij momenten een opsomming van de rolmodellen die Alejandro in haar leven leert kennen. Alleen zijn ze allemaal even excentriek, vol kettingen en glitters, en liefdevol voor wie ‘uit hetzelfde bos’ komt, zodat het inwisselbare figuren worden zonder eigen karakter. Alejandro noemt ze zowel transpersonen als travestieten, maar het ziet er niet naar uit dat een van die mensen zich ook fysiek heeft laten ombouwen. En ook dat zorgt op zijn beurt voor verwarring en vaagheid bij de lezer, want Alejandro suggereert bij haar eerste echte verliefdheid dat haar lichaam niet is zoals haar (homo-)liefje het verwacht. Ze is dan 14, maar in de dialogen praat ze niet als iemand van 14, en dat is best wel hinderlijk. Het doorbreekt de suspension of disbelief. Bovendien wordt de lijdensweg van Alejandro, die zich vanaf haar puberteit verliest in het nachtleven, bijna uitsluitend verteld van binnenuit, zonder stoffering van het gewone leven dat alleen af en toe wordt samengevat. Alejandro leidt twee levens, maar over het leven overdag, binnen een bepaalde familie en een bepaalde school en later werkomgeving, komen we maar weinig te weten. De laatste hoofdstukken waarin Alejandro eindelijk boven haar angst en zelfhaat uitstijgt, zijn een mooie, ontroerende afsluiter.  
 
De innerlijke strijd van iemand die gevangen zit in het verkeerde lichaam, de angst voor maatschappelijke afwijzing en vooral voor het meedogenloze geweld van mannen die zich bedreigd voelen omdat homo’s, travestieten en transvrouwen hen confronteren met de vrouwelijke kant van hun man-zijn, dat alles wordt prangend en vakkundig, soms cassant of bijtend sarcastisch beschreven. Maar een echte uppercut zoals ooit Gardenia, een voorstelling met en over travestieten van Alain Platel, was het voor mij toch niet.
 
Alana S. Portero: Slechte gewoontes, Meridiaan, Amsterdam 2024, 246 p. ISBN 9789493305113.Vertaling van La mala costumbre door Annet van der Heijden en Alyssia Sebes  Distributie De Wolken

deze pagina printen of opslaan