Nederlands proza

BOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2024

Arthur Japin: Het Stravinsky-spel

door Jo Vanderwegen

‘Alles wat leefde, zweeg’: met deze onheilspellende en tegelijk veelzeggende openingszin brengt de auteur van Het Stravinsky-spel de lezer meteen in het midden van de actie. Arthur Japin is daar meester in. Ook bij zijn vorige historische roman, Wat stilte wil, vermocht hij het de lezer met één sterke frase meteen bij de kraag te pakken.  
In Het Stravinsky-spel gaat hoofdpersoon Cody Garner zijn jeugdvriendin Sue opzoeken die in juli 1993 in Sarajevo met plaatselijke acteurs Wachten op Godot van Samuel Beckett repeteert. Een omineuze keuze gezien de situatie in de belegerde stad! Het personage van Sue is natuurlijk gebaseerd op de Amerikaanse schrijfster Susan Sontag. Hoewel Japin stelt dat Cody Garner een verzonnen personage is en bijgevolg zijn leven loutere fictie is, ontleende hij wél materiaal voor zijn roman uit gesprekken die Japin voerde met Sontags beste jeugdvriend. Japin gaf hem in zijn werk veiligheidshalve een andere naam om zichzelf meer vrijheid te gunnen zodat hij het verhaal op eigen tempo kon ontwikkelen en in detail kon ingaan op dit personage. Een andere bron waaruit de schrijver informatie putte om in zijn roman te verwerken, waren de dagboeken van Susan Sontag.
 
Net als in zijn vorig werk slaagt Japin er dus in de lezer niet alleen vanaf zijn eerste woorden mee te nemen door zijn beeldende, poëtische zinswendingen, zijn precieze woordkeuze en zijn vermogen zich volledig in zijn personages te verplaatsen. Het Stravinsky-spel laat na de opening gewoonweg niet meer los.
 
Het begin van Het Stravinsky-spel vertelt het verhaal van de jeugdvrienden Cody en Sue in de jaren veertig. Zij ontmoeten elkaar op jonge leeftijd, worden hartsvrienden en ook tijdens hun studententijd zijn hun levens met elkaar vervlochten. Cody en Sue houden van literaire werken, filosofische discussies en van muziek; ze proberen het huis van Igor Stravinsky in Californië te vinden en op bezoek bij Thomas Mann te gaan, die op dat ogenblik ook in de Verenigde Staten woont. Wanneer Cody later op volwassen leeftijd terug op zoek gaat naar Sue, komt hij tussen scherpschutters en gebombardeerde ruïnes van een stad in oorlog terecht – de oorlog in het voormalige Joegoslavië is immers in volle gang. Langzaamaan vernemen we waarom Cody zo plots naar Europa is gevlogen is, en waarom Sue geworden is wie ze is (‘Later laat ik geen sterveling in mijn buurt’).
 
Arthur Japin wijst er nadrukkelijk dat zijn werk fictie is. Het decor van Het Stravinsky-spel bestaat uit zuiver op de werkelijkheid gebaseerde feiten: de oorlog in Sarajevo, de opvoering van Wachten op Godot onder leiding van Susan Sontag, haar relatie met haar zoon, en haar met de fotografe Annie Leibowitz: het zijn slechts enkele voorbeelden. Inspiratie vond Japin ongetwijfeld in het onderzoek dat zijn levenspartner, de schrijver Benjamin Moser, deed ter voorbereiding op het schrijven van de biografie van Susan Sontag (Moser ontving voor dit werk trouwens de Pulitzerprijs in 2020). In Geluk, een geheimtaal, de dagboeken die Arthur Japin eerder publiceerde, verwees hij hier al naar. Doordat hij meereisde met zijn partner wanneer die interviews ging doen of archieven bestuderen, dook ook hij diep in het leven van het cultuurfenomeen Sontag. Achterin Het Stravinsky-spel plaatste Arthur Japin naast een begeleidend schrijven ook een uitgebreide bibliografie op met boeken die uitnodigen nóg dieper op de door hem aangekaarte thema’s in te gaan.
 
Kernvraag in deze roman: hoever gaat iemand om iets voor een ander te betekenen? Dit is immers de essentie van het Stravinsky-spel dat Cody en Sue bedenken in hun jeugdjaren: hoeveel jaar van het eigen leven geven om een kunstenaar een langer leven te gunnen zodat die méér kunst kan maken? In Sarajevo wordt het spel ernst, want net als haar acteurs is Sue bereid te sterven voor haar kunst; ze wordt een symbool van hoop en gaat net als haar spelers zonder kogelvrij vest door de straten waar sluipschutters verborgen zitten. Het lijkt erop dat Susan Sontag tijdens het repeteren van het toneelstuk de mooiste jaren van haar leven beleefde – ze had er waarlijk het gevoel iets te betekenen voor een ander. Pas aan het einde van de roman kan de lezer voor zichzelf de vraag beantwoorden wie volgens hem het Stravinsky-spel ‘gewonnen’ heeft.
 
Arthur Japin is er in geslaagd niet alleen een spannende en zeer onderhoudende roman te schrijven – door zijn zeer precieze, beeldende taal en inlevingsvermogen worden de personages vrienden die in het hoofd mee te lijken reizen. Want ook met zijn roman Wat stilte wil riep Japin moeiteloos de wereld op van de negentiende-eeuwse zangeres Anna Witsen en de Tachtigers. De auteur lukt hier telkenmale in door zijn precieze en grondige voorbereiding. Het is een feest om deze jongste roman van een auteur met wortels in het theater ter hand te nemen.
 
Arthur Japin: Het Stravinsky-spel, De Arbeiderspers, Amsterdam 2024, 288 p. ISBN 9789029542906. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024

Dius

Stefan Hertmans

Kruisende lijnen

Junichiro Tanizaki

Memoires van een kip. Een Palestijnse fabel

Ishaq Musa Al-Husseini

We moeten ‘misschien’ blijven denken

Esther Jansma

Wij van de Ripetta

Thomas Lieske

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024

De wens, of Het ware verhaal van Titi en Tony

Tereza Horvathova , Michaela Kukovicova (ill.)

Het is rood en rond…

Jan Jutte

Ludas en Bontje

Jan Paul Schutten, Sanne te Loo (ill.)

Wie heeft Steef opgegeten?

Susannah Lloyd, Kate Hindley (ill.)

Wij, ervoor en erna

Jenny Valentine

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri