Nederlands proza

BOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2024

Donald Niedekker: Rouw

door Jooris van Hulle

Op vrijdag 4 september 2020 overleed de moeder van Donald Niedekker in de hospice in Schoorl. Na de eerder gestelde diagnose van alvleesklierkanker wilde zij op een waardige manier uit het leven stappen. Een graf om te bezoeken zal er voor zoon Donald nooit zijn, zijn moeder heeft beslist haar lichaam af te staan aan de wetenschap. Dag na dag, vijf maanden lang – van vrijdag 4 september tot dinsdag 2 februari (de verjaardag van zijn moeder) – herdenkt de schrijver nu in Rouw zijn moeder met kleine, voor haar betekenisvolle handelingen. En als leidmotief is er het telkens op vrijdag terugkerende ‘stiltemoment’ rond veertien uur, het tijdstip waarop zijn moeder uit het leven weggleed.  

Wat Niedekker onderneemt om zijn ma te herdenken blijft zeker in de aanvangsdagen van zijn rouwperiode relatief beperkt: ‘voor ma zwem ik in zee’, ik luister voor ma naar Diskotabel’, ‘Ik heb voor ma een verhaal van Tsjechov gelezen’, voor haar zet hij een bloeiend kamperfoelietakje in een glas op zijn werktafel. Niedekker heeft het over zijn ‘rituele rouwen’, maar beseft daarnaast ten volle dat de schrijver hem voor de voeten liep: ‘Ik heb het contact levend gehouden en tegelijk ontstond er afstand waarin het schrijven an sich de overhand kreeg, het beschrijven van haar leven.’ Of nog, zoals eerder in het boek aangeduid: ‘De schrijver ging aan de haal met het ritueel van de rouwende zoon.’
 
Opmerkelijk hierbij is ook de manier waarop Niedekker Rouw laat aansluiten bij zijn eerder verschenen Ochtenden (Koppernik 2024), het eerste deel overigens van het project dat hij heeft opgezet onder de overkoepelende titel ‘Berichten’. Enkele uren voor haar overlijden heeft zijn ma nog zijn ‘ochtend-tekst van 4 september kunnen lezen en heeft de auteur haar kunnen vertellen dat hij het boek aan haar en haar vermogen elke ochtend met open hart te begroeten, zou opdragen. Zo wordt ook duidelijk dat de twee eerste delen van de ‘Berichten’ onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn en blijven.
 
Gaandeweg het memoriseren door als ‘actief rouwende’ zijn ma elke dag te gedenken door iets namens haar of voor haar te doen, komt Niedekker ertoe haar levensverhaal te vertellen, grotendeels chronologisch en onder meer gebaseerd op haar fotoalbums. Hoe persoonsgebonden de vertelmaterie hier ook moge zijn, het portret dat Niedekker tekent van zijn moeder blijft exemplarisch voor de strijd die zelfbewuste vrouwen hebben gevoerd. Zijn ma, die het bijvoorbeeld bracht tot eerste vrouwelijke scheidsrechter bij de KNVB en er later een bestuursfunctie toegewezen kreeg, zijn ma die begaan was met het lot van minder bedeelden… Zijn ma die op haar sterfbed de balans van haar leven opmaakte: ‘Ik denk dat ik mijn steentje heb bijgedragen aan een betere maatschappij. Ik heb altijd vrijwilligerswerk gedaan.’
 
Rouw, het schrift dat voor Donald Niedekker als bewaarplaats fungeert, is een waardig memento voor de moeder.
 
Donald Niedekker: Rouw, Koppernik, [s.l.] 2024, 289 p. ISBN 9789083411965. Distributie De Wolken

deze pagina printen of opslaan