Nederlands proza
BOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2024
Pascal Cornet: Vaderader
door Herman Leenders
Pascal Cornet, filosoof, journalist en redacteur, publiceerde
in 2024 met Vaderader het vierde deel van zijn autobiografie, Het
leven als voorlopige oplossing, die in 2020 startte met De elfde teen,
in 2021 gevolgd werd door Populierendreef 29 en in 2022 door Het
maaiveld. In het nawoord van Het maaiveld liet hij weten dat het
volgende deel al grotendeels geschreven was, maar niettemin duurde het nog twee
jaar vooraleer hij het publiceerde. Dat het tempo hier even stokte, heeft alles
te maken met de traumatische gebeurtenissen die in dit vierde deel aan bod komen
en met de schroom en schaamte van de schrijver en zijn respect voor de privacy
van de betrokkenen. In dit deel hinkt hij op twee benen, soms zegt hij
zelfbewust ‘ik’ en noemt hij paard en kar, soms gebruikt hij schuilnamen en verandert
hij zelfs plaatsnamen. Heel consequent gebeurt dat niet. In het begin van het
boek schrijft hij nog ‘Benoni’, na de dood van zijn jeugdvriend wordt het dan
toch ‘Benoît van Innis’. Als in hoofdstuk vier het vertelde te dichtbij komt,
trekt hij zich, om het met Georgi Gospodinov te zeggen, gerieflijk terug in de
derde persoon, dissocieert de ik-verteller en wordt hij ‘Steven’.
In het voorwoord van
dit vierde deel schrijft Pascal Cornet dat ‘het schrijven van een autobiografie
een heikele onderneming is voor iemand die geen spectaculair of belangwekkend
leven heeft geleid’. Ik was geneigd met hem in te stemmen, maar toen ik de
laatste bladzijde dichtsloeg, kon ik toch niet anders dan besluiten dat hij wel
degelijk een belangwekkend leven heeft geleid en dat het, om dat te beseffen,
raadzaam is om bij het eerste deel te beginnen, bij zijn grootouders, zijn
ouders en zijn geboorte en vervolgens mee te groeien met hem van kleuter tot
jongeling, van de lagere tot de middelbare school. Geleidelijk aan word je als
lezer vertrouwd met zijn afkomst, zijn habitat en zijn jeugdjaren. Hij cirkelt
er overheen, hij observeert, hij registreert, hij lardeert het met citaten en essayistische
bedenkingen, hij overgiet het met zijn herinneringen.
In de eerste delen zijn de
kiemen aanwezig van wat zich later voltrekt en ze dragen bij tot begrip voor
wat er zich in het vierde deel afspeelt. Na het eerste deel mailde ik hem nog dat
zijn boek ‘een feest van herkenning’ is, ook ik ben immers van Brugge en een
leeftijdgenoot van hem. Wie zou niet graag van zijn vader of moeder zulke
uitvoerige memoires erven, dacht ik toen. Pascal Cornet probeerde voor zijn
nakomelingen zijn eigen leven te schetsen in de hoop dat ze hem willen
begrijpen. Nu pas snap ik de absolute noodzaak van waaruit hij schrijft, de
urgentie van wat hij schrijft. Hij heeft boek na boek niet alleen de context en
de achtergrond geschetst, maar vooral ook de fundamenten gelegd van zijn
levensverhaal. Hij doet dat met veel zin voor compositie, met voorwoorden die
je weer in het verhaal zuigen en nawoorden die je nieuwsgierig maken naar het vervolg.
Zonder de voorgaande delen van zijn autobiografie zou de begrafenis van zijn
vader in Italië niet dezelfde impact hebben op de lezer. Vaderader begint
met een ‘bouleverserende’ ontmoeting in De Vuurtoren en het duurt meer dan 100
bladzijden vooraleer je weet waarom hij zo overstuur was. Wordt er in de vier
delen vaak gemijmerd over de onbetrouwbaarheid van onze herinneringen, daar
neemt de werkelijkheid het over van de verbeelding.
Het is niet aan mij om meer te
onthullen. Niet alleen zou dat uitermate onkies zijn, het zou ook de lezer te
veel voorbereiden en sturen. Je moet deze memoires meanderend lezen, genietend
van wat er op je weg komt, op je hoede voor de stroomversnellingen. In Vaderader
vertelt Pascal Cornet over zijn amechtige pogingen om zijn verhaal te doen aan
vrienden of geliefden. Dergelijke gesprekken zijn tot mislukken gedoemd, afhankelijk
als ze zijn van de gesprekspartner, de beschikbare tijd en de omstandigheden.
Vanaf nu kan hij er gerust het zwijgen toe doen. Hij heeft de juiste woorden en
de juiste manier gevonden om zijn verhaal te doen, genuanceerd, onderbouwd én op
het juiste moment. Het is net omdat het literatuur geworden is, dat zijn
autobiografie impact heeft op de lezer. De memoires van Pascal Cornet verdienen
een veelvoud van de lezers die hij nu weet te bereiken via deze uitgaven in
eigen beheer.
Pascal
Cornet: Vaderader, Cornet, Brugge 2024
deze pagina printen of opslaan