Vertaald proza

BOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2024

Susan Abulhawa: Ochtend in Jenin

door Ludo Abicht

Dit is een roman over vier generaties van Palestijnen tussen de Nakba, de succesrijke verdrijving van de meerderheid van de Palestijnen door de Zionisten nog vóór de stichting van de staat Israël, en vandaag, een paar jaar vóór de zich nog steeds uitbreidende oorlog tussen Hamas en Israël in Gaza. Deze romanvorm heeft het voordeel, dat je er de belangrijkste gebeurtenissen in kan bespreken en de historische lijn kan volgen. Je kan op al deze historische feiten namen en gezichten plakken, zodat je als resultaat eerder een persoonlijk familieverhaal denkt te lezen dan een historisch overzicht.  
Als geïnformeerd lezer weet je, dat al deze feiten ‘waar’ zijn, ook al blijven de hoofdpersonages fictief. Zo kan je hier niet alleen de statistisch controleerbare feiten aantreffen, maar die aanvullen met de geloofwaardige individuele reacties van de Zionisten (later Israëli’s) en de Palestijnen in dit nog steeds actuele drama. De auteur, die vandaag als wetenschapper in de Verenigde Staten woont, werd daar ook geboren als kind van Palestijnse vluchtelingen, iemand die als burger weliswaar een geslaagd immigrant in de VS is, maar die probeert zoveel mogelijk van de geschiedenis en cultuur van het Palestina van haar ouders en voorouders in haar werk te bewaren. En die erfenis is, zoals we weten, verre van geschikt voor een rechtlijnige of doctrinaire interpretatie.
 
Om te beginnen was de intiemste jeugdvriend van haar opa een Joodse jongen, maar tijdens de Nakba wordt de oudere broer van de vertelster gekidnapt en als overtuigd Jood en gedreven Zionist opgevoed, zodat hier op geen enkel ogenblik van een doctrinair zwart-wit verhaal kan gesproken worden. Deze genuanceerdheid maakt dit verhaal levendig en overtuigend, ook al duizel je als lezer soms onder de overvloed van de feiten die op zich allemaal kloppen, van de eerste confrontaties tussen Zionisten en Palestijnen over de moorden in de kampen van Sabra en Shatila, waar overal leden van de uitgebreide familie bij betrokken zijn, tot de verspreiding van veel overlevenden in het Midden-Oosten, Europa en Noord-Amerika. Ook de reacties op de catastrofe zijn geloofwaardig: de meerderheid schikt zich min of meer in het lot, waar omzeggens slechts enkele buitenstaanders zich na zoveel jaren nog om bekommeren, terwijl enkelen, waaronder haar broer Youssef, na de moord op zijn gezin in Shatila nog alleen voor wraak voor het hen aangedane onrecht willen leven.
 
Dus terwijl de in 1948 gekidnapte Ismaël (David) beetje bij beetje de waarheid over zijn afkomst ontdekt, gelooft zijn broer nog slechts in harde, maar strategisch zinloze terreuracties.
 
Tot zover de typisch mannelijke reactie van de mannen, die uiteraard perfect past in de strategie van hun Zionistische tegenstanders en hun westerse bondgenoten in het andere kamp, die als het moet – en het moet blijkbaar voortdurend --, hun gedrag bijna onvermijdelijk als legitiem verweer tegen het terrorisme kunnen rechtvaardigen.
 
Maar het verhaal is geschreven door een vrouw die als Palestijnse weliswaar alle begrip kan opbrengen voor deze in feite onmachtige mannelijke haat, maar die tegelijk ook erfgename is van een cultuur die groter is dan deze eeuwige wet van de vergelding, ook als gaat het om het verlies van zoveel onschuldige familieleden en medeburgers. Geen van deze Palestijnse vrouwen gelooft in een spoedige rechtzetting van deze toestand op kracht van het eigen verzet of met de loyale hulp van hun Arabische medebroeders en bondgenoten, laat staan door het ingrijpen van de internationale organisaties, maar strijdt, elk op haar eigen manier, om het beste van de eigen cultuur te laten overleven, ook al zullen zij hoogstwaarschijnlijk een dergelijke omslag van de machtsverhoudingen en het nu al generaties vastgeroeste wantrouwen niet meer beleven.
 
De boodschap van deze roman is duidelijk: hier wordt niets goedgepraat of door ander onrecht (bijvoorbeeld de Shoah) gelegitimeerd, hier worden de fouten van de eigen mensen niet verzwegen, maar hier wordt de herinnering aan het hen ongedane onrecht, met de woorden van de Israëlische dichter Jehuda Amichai, ‘omgebogen tot een vorm van hoop’.
 
Susan Abulhawa: Ochtend in Jenin, De Geus, Breda 2024, 418 p. ISBN 9789044550665. Vertaling van Mornings in Jenin door Marianne Gaasbeek. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024

Dius

Stefan Hertmans

Kruisende lijnen

Junichiro Tanizaki

Memoires van een kip. Een Palestijnse fabel

Ishaq Musa Al-Husseini

We moeten ‘misschien’ blijven denken

Esther Jansma

Wij van de Ripetta

Thomas Lieske

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024

De wens, of Het ware verhaal van Titi en Tony

Tereza Horvathova , Michaela Kukovicova (ill.)

Het is rood en rond…

Jan Jutte

Ludas en Bontje

Jan Paul Schutten, Sanne te Loo (ill.)

Wie heeft Steef opgegeten?

Susannah Lloyd, Kate Hindley (ill.)

Wij, ervoor en erna

Jenny Valentine

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri