Nederlands proza

BOEKEN NR. 6, NOVEMBER 2015

Tommy Wieringa: Honorair Kozak

door Tom Rummens

‘Een Nederlander is altijd en overal luidruchtig en ongegeneerd zichzelf, no pride and no shame,’ aldus Tommy Wieringa in Honorair Kozak. ‘Hij zal zich niet zo vlug verwonderen over het vreemde, maar zich oprecht verbazen dat het hier net zo geregeld is als thuis in Beverwijk. Hij mag dan gemaksschoenen aan zijn voeten hebben, geestelijk draagt hij nog altijd klompen.’ Als dat allemaal waar is, dan is Wieringa zelf bezwaarlijk een Nederlander te noemen. In zijn nieuwe reisverhalenbundel Honorair Kozak beheerst hij de kunst van de verwondering als geen ander. En hij gebruikt daarvoor een taal die in al haar zintuiglijkheid zo bedwelmend, trefzeker en compleet is, dat je de verbeelding niet alleen verstandelijk vat maar ook ruikt, proeft en hoort.

Wieringa's stukjes zijn kort en gevat. Toch zijn ze ook een ode aan het wandelen, schijnbaar doelloos waaieren ze soms uit. Ze vloeien in elkaar over, als een meanderende beek, langs oude en nieuwe continenten, door steden, vlaktes en baaien. Vaak vormen literaire optredens het doel van Wieringa's reizen. Daardoor belandt hij in steden als Boedapest, Pittsburgh en Oostende, of ook op plekken die we nog veel minder goed kennen. Het zijn vaak niet de allermooiste steden en ook zelden echt toeristische trekpleisters. Maar door Wieringa's ogen, gefilterd door het licht van de geschiedenis en de literatuur, worden het ronduit fascinerende plekken, ook als ze lelijk zijn, of als Wieringa dat vindt.

Neem nu Oostende, de koningin van onze badsteden, bejubeld in het werk van talloze, voornamelijk Vlaamse schrijvers, van Eric de Kuyper tot Charlotte Mutsaers. De stad vindt in Wieringa's bundel echter geen genade. ‘Om halfdrie ga ik naar buiten en dwaal door een stad in de nevel, van de wind weggedreven’, schrijft hij. En even verder:

‘In de winkelstraten is het eeuwig uitverkoop, huiverende winkelmeisjes staan buiten te roken in de kou. O, de loze vrolijkheid van etalages en frietkotten, de valse jubel van misplaatst badplaatsgeluk in februari, omringd door aanstaande zelfmoordenaars.’

Gitzwart maar doodeerlijk: ook dat is deze bundel bij momenten. En zelfs de meest rabiate adept van Oostende, ook bij winter, zal moeten toegeven dat Wieringa's harde woorden niet geheel verzonnen zijn.

Honoraire Kozak is een bloedmooie ode aan het associatieve leven, aan het vermogen om te verdwalen in de wereld en in je eigen hoofd, dat vat vol verbeelding. Wieringa laat zich in alles leiden door zijn vermogen om zichzelf te verwonderen, en daar mogen wij als lezer driehonderd pagina's lang van meegenieten. En zo onbevangen als hij is in het kijken, zo volstrekt beheerst is Wieringa in de manier waarop hij al die indrukken in taal weet te gieten. Daardoor is Honorair Kozak niet alleen een ode aan het reizen, maar ook een reis op zichzelf.

Amsterdam : De Bezige Bij 2015, 300 p. : ill. ISBN 9789023486251 

Meer besprekingen over Tommy Wieringa 

deze pagina printen of opslaan