Letterkunde

BOEKEN NR. 7, DECEMBER 2015

Georges Wildemeersch: Hugo Claus. De jonge jaren

door Carl De Strycker

Hugo Claus. De jonge jaren van Georges Wildemeersch is géén biografie van de jonge Claus, zoals her en der werd beweerd. Wel is het een studie naar de wijze waarop autobiografisch materiaal uit Claus’ jeugd een rol speelt in zijn oeuvre. De focus ligt om die reden op de jaren 1942 tot 1949, dat wil zeggen: vanaf de eerste pennenvrucht van zijn hand (het uit het nationaalsocialistische tijdschrift De Vlag vertaalde gedicht ‘Grauwvuur’) tot aan zijn officiële romandebuut De Metsiers (1950). Het boek beschrijft daarmee Claus’ pogingen om auteur te worden en gaat na hoe een aantal ideeën, anekdotes en figuren uit die periode in zijn latere boeken terecht zijn gekomen. Dat is een slimme truc, want op die manier kan Wildemeersch ook allerlei wetenswaardigheden van voor en na de behandelde periode in zijn boek binnensmokkelen en worden tal van bouwstenen voor de interpretatie van de latere meesterwerken aangedragen. Voor zijn studie put Wildemeersch uit een schat aan documenten die veelal fotografisch gereproduceerd worden in dit fraai vormgegeven boek. Hij kan beschikken over handschriften, manuscripten en typoscripten, brieven, tekeningen en foto’s en niet het minst: over getuigenissen van direct betrokkenen, die het Studiecentrum Hugo Claus onder zijn leiding verzamelde. 
 
Dat levert een boek op dat niet alleen een aantal nieuwe feiten naar voren brengt, maar ook heel veel van wat al bekend was over Claus’ leven eindelijk terdege staaft met feitenmateriaal. Maar vooral is dit ook een boek dat gaat over Claus’ werk, dat hier voor een groot stuk biografisch geduid wordt. Wildemeersch voert tal van personages uit de romans terug op kennissen en vrienden, laat duidelijk zien welke gedichten voor welke vrouwen zijn geschreven en toont aan dat bepaalde verhalen en anekdotes die ontleend zijn aan het leven van Claus in zijn werk telkens opnieuw – in meer of mindere mate verhuld of naar zijn hand gezet – terugkeren. Maar ook Claus’ literair-strategische handelen wordt in kaart gebracht, waardoor we een goed beeld krijgen van de ambitieuze jongeling die zich voorneemt koste wat het kost schrijver te worden. Zo blijkt hij zijn eerste verzen te sturen naar vertegenwoordigers van de drie traditionele zuilen tegelijk – over opportunisme gesproken! – en wordt de mislukte poging om een eigen tijdschrift (Janus) op te richten uitvoerig gedocumenteerd en gecommentarieerd. Jammer dat zijn functioneren binnen de redactie van Tijd en Mens, dat wel aangehaald wordt, niet nader wordt toegelicht. Daarnaast wordt heel wat aandacht geschonken aan schrijvers die Claus beïnvloedden (met een heel mooi hoofdstuk over Antonin Artaud) en aan de kunstrichting die maatgevend is geweest voor zijn vroege werk en levenswijze (het surrealisme). Een zelden keer gaat de interpretatie wel ver, zoals wanneer de interesse van de schrijver voor homoseksualiteit, androgynie en travestie gekoppeld wordt aan de in het surrealisme gepropageerde vrijheid. Dat is een beetje een vreemde redenering: hier wordt een biografisch feit namelijk vanuit een poëtica geïnterpreteerd en dat is net het omgekeerde als wat het boek elders doet, namelijk een aantal eigenaardigheden en obsessies in het oeuvre vanuit de biografie verklaren.  
 
Wildemeersch heeft met zijn op historische documenten en gegevens gebaseerde boek een flinke aanzet gegeven voor Claus’ toekomstige biografie. Of heeft hij de arme man die deze moet gaan schrijven net een pad in de korf gezet? De vraag is immers wat er na deze zo rijk gestoffeerde en grondige studie – niet minder dan Wildemeersch’ levenswerk – nog aan nieuws te vertellen valt over de hier behandelde onderwerpen?  
 
Antwerpen : Polis 2015, 381 p. : ill. ISBN 9789463100113   

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri