Nederlands proza

BOEKEN NR. 14, DECEMBER 2016

Margriet de Moor: Van vogels en mensen

door Henk Van Viegen

Aan significante vogels en vogeltjes geen gebrek in Margriet De Moors fijnzinnig geschreven roman Van vogels en mensen. Van een in dubbele gevangenschap levend grasparkietje, zwermen trekvogels en vogels op een tapijt, tot de lastige vogels verdrijvende arenden op Schiphol. Margriet de Moor keert in dit verhaal terug naar het landschap van haar jeugd en dat van haar roman Zee-Binnen (1999).   
Het zijn eigenlijk alleen de wat betere schrijvers die zonder schroom de afloop op verhaalniveau in het begin al weggeven, ook in misdaadromans. De achterflap doet ook helemaal niet moeilijk in dit opzicht, de belangrijkste gebeurtenissen worden zonder omwegen vermeld. Een vriendelijke bejaardenverzorgster, Louise Bergman, wordt ten onrechte beschuldigd van (roof)moord op een van haar cliënten. Ze bekent na lange en vernederende verhoren door de politie, herroept die bekentenis en herroept die herroeping weer, om daarna toch weer vrijspraak te vragen. Die krijgt ze.  
 
Haar dochter Marie Lina legt zich niet neer bij de gebeurtenissen, ontfutselt haar moeder de naam van de moordenares, die ze na een gevecht boven de bouwputten op het stationsplein van Amsterdam de diepte in slaat. De rechter oordeelt even mild over deze wraak als de lezer, door die niet als moord met voorbedachten rade maar als doodslag te etiketteren. Tussendoor lezen we over het werk van Marie Lina’s man Rinus (vogelverjager op Schiphol), zijn ouders (waarmee deze roman ook een heuse familieroman wordt) en een heldendaad van de vermoorde bejaarde.
 
Margriet de Moor mag dan in de interviews stellen dat ze in deze roman vooral toont, en niet oordeelt, de moordenares Marie Lina krijgt toch echt onze volle sympathie. Niet alleen is ze prachtig, gezegend met een vriendelijk karakter, heeft ze van dat lange, krullerige haar waar de zon graag lichtspelletjes mee speelt (wellicht knipoogt Margriet hier naar haar dochter Marente en/of haar jonge zelf), er is ook geen enkele reden om haar wraak niet sympathiek te vinden. Weliswaar wordt de daad van de moedermoordenares niet afkeurend opgetekend, maar veel plezier halen we toch niet uit dit bonkige karakter, Klazien Wroude, met haar zuipende broer. Ja, wel táálplezier, want op dit punt is De Moor naar mijn idee in topvorm. Soms overdrijft ze wellicht een tikje in mooie beelden, stijlfiguren of register, maar regelmatig herlas ik een stukje puur om de taal.
 
Ook als het gaat om de structuur valt er weinig te klagen. Geraffineerd en in het hoofd van verschillende karakters geeft ze, niet steeds chronologisch, het verhaal. Wel beginnen we, een mooi, eenheid bewerkstelligend element, elk deel (van de vier delen) in het huis van Marie Lina en Rinus in Schalkwijk bij Haarlem. Aan het begin van het derde deel belt de politie, die al op de eerste pagina van het boek in de Volkswagen klaar zit, aan. De verteller is alom aanwezig, daarbij een opvallend luchtige, afstandelijke, ironische toon aanslaand, of het nu gaat om een mysterieus element in een karakter of om een moord. Tekenend hiervoor zijn de titels van de hoofdstukken. Ze staan als inhoud ook achterin. Het is heel aardig ze nog eens te zien en op deze enigszins humoristische wijze het verhaal opnieuw te ervaren.

Tijdens de laatste hoofdstukken raakt de vaart er wat uit (eigenlijk is het verhaal dan wel verteld) en begon mijn aandacht voor de taal wat te verslappen. Ook het getut met en vermenselijken van een parkietje in de cel, ongetwijfeld naar de realiteit opgetekend, bezorgde mij geen kippenvel. Het deel ‘Briefwisseling’ is natuurlijk nodig om de afloop met het hele gezin in het (schoon)ouderlijk huis goed voor te bereiden, maar qua taal treedt er dus verzadiging op.  
 
Niettemin krijgen we tegen het slot een in ander opzicht nog wel heel belangrijk stuk. Olivier mag met zijn vader mee naar Schiphol en ontmoet daar de met arenden werkende Ghina. Aan deze scène, van bijfiguren dus, hebben we het prachtige omslag te danken en ook een verdieping van de titel, met de verzuchting van de roofvogelvrouw dat mensen nu eenmaal vóór gaan. De scène wordt treffend afgesloten, met het berustende ‘Afijn.’ We worden er teruggestuurd naar het tweede motto, een citaat uit een gedicht van Gerrit Achterberg. Je ervaart meteen hoe verleidelijk het is de twee motto’s te lezen als een doorlopende, samengestelde zin.
 
Amsterdam : De Bezige Bij 2016, 250 p. ISBN 9789023498308. Distributie WPG Uitgevers 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri