Nederlands proza

BOEKEN NR. 6, JUNI 2017

Hannah Roels: Het portret

door Carl De Strycker

Wat oorspronkelijk begon als een doctoraatsvoorstel over portretten in literatuur en schilderkunst, resulteerde uiteindelijk niet in een studie maar in een roman. Het portret is het debuut van Hannah Roels en opent met een intrigerende scène: het hoofdpersonage vindt een doek in haar gang en als ze het uitpakt, krijgt ze een schok: ‘Een gezicht staarde me aan en hoewel ik het schilderij nog nooit had gezien, herkende ik het meteen.’ Dat triggert de herinnering aan een bijzonder half jaar.

Alizane is een enigszins timide studente creative writing aan de kunstacademie. Daar ontmoet ze het model Sam, die bij haar intrekt. De band tussen Sam, die de ene kortstondige vrijage na de andere heeft, groeit uit tot een heel bijzondere relatie. Als Sam gaat poseren voor David, een knappe kunstschilder die haar veel geld betaalt, maar ook een oogje laat vallen op Alizane, zet dat de verhoudingen onder spanning. Wanneer Sam met vakantie vertrekt, haalt hij haar vriendin over om ook voor hem te poseren. Het worden intense weken waarin Alizane zich geeft aan David, maar ook bevrijd raakt van een trauma.

Niet veel later, als zijn doek klaar is, dumpt de schilder haar. Als Sam terugkomt en aan de hand van het portret, waarvan zij veronderstelde dat zij er model voor stond, ontdekt dat ook Alizane voor David geposeerd heeft – met alles wat dat impliceert – verbreekt ze hun relatie. Pas wanneer Alizane het portret uiteindelijk ziet, vallen de puzzelstukjes in elkaar.

Veel chlichématiger kan het onderwerp van een roman niet zijn: de viriele schilder die het aanlegt met zijn modellen, gecombineerd met vriendinnen die in een driehoeksverhouding raken. Nee, origineel is het onderwerp zeker niet. Vermakelijke lectuur is het wel, en je begrijpt wat Roels tracht te zeggen over de psychologische kracht van kunst en kunstenaars en de rol van lichamelijkheid in kunst en leven. Daartoe wendt ze de gemeenplaatsen handig aan en brengt ze alles kundig samen in een finale die je van ver ziet aankomen.

Waar de schrijfster ruim 200 bladzijden voor nodig heeft (in een aangenaam grote letter en met veel lege bladzijden weliswaar), valt in een oogopslag af te lezen van het portret. Het is het klassieke verhaal van de paragone tussen literatuur en schilderkunst, die ook nog eens op thematisch niveau in de roman vervat zit, doordat Alizane, die schrijfster wil worden, er pas in slaagt om zich een beetje uit te drukken dankzij David.

Wat echt storend werkt bij de lectuur is een duidelijk gebrek aan redactie. Rammelende beeldspraak genre ‘Mijn lichaam verloor zijn contouren en vroeg minder aandacht, terwijl mijn geest zich uitstrekte over een grote vlakte’ of ‘Plotse warmte, als een nat badpak dat wordt afgestroopt’, maar vooral veel slechte zinnen ontsieren dit debuut. Het begint al in het eerste hoofdstukje, waarin Alizane het schilderij vindt en zegt: ‘mijn lichaam reageerde alsof het weer was gekeerd en van pure spanning lachte ik. Daarna draaide ik het om en probeerde rustig te worden’. Uiteraard is het het schilderij dat ze hier omdraait, maar dat staat er niet: Roels beweert dat Alizane haar lichaam omkeert (wat ook al niet kan).

Dit personage opent ook niet gewoon een deur, ze ‘ontsloot’ ze, en vervolgens gebeurt er iets dat voelt ‘alsof er iets erotisch op het punt stond zich te ontladen’ – iets erotisch dat zich gaat ontladen? Of deze knullige formulering: ‘Ik was de hoek van de academie omgeslagen’ – hoe zou je dat nou? Of deze zin die, dankzij de ontbrekende genitief-s, ongewild een ambiguïteit oplevert: ‘als er zich iets onverwacht aanbood, zoals een straat waar minder auto’s reden’. Bijna op elke bladzijde kan je dit soort krakkemikkig Nederlands lezen, dat minder van een stilistische onvermogen getuigt dan van eenvoudigweg gebrekkige taalbeheersing.

Misschien vinden uitgevers taal geen criterium meer sinds het verkoopsucces van Het smelt (Lize Spit), een roman die op een vergelijkbare manier wemelt van de talige slordigheden, maar wel een lekker verfilmbaar verhaal vertelt? Als dat waar is dan wordt literatuur gereduceerd tot de inhoud, terwijl de vorm toch echt geen bijkomstigheid zou mogen zijn. Dat lijkt ook voor Het portret op te gaan: het lijkt meer de synopsis voor een tv-serie met een smeuïge plot dan een roman.

Hannah Roels: Het portret, Prometheus Amsterdam, 2017, 221 p. ISBN 9789044631210. Distr.: WPG Uitgevers


deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri