Vertaald proza

BOEKEN NR. 6, JUNI 2018

Friedrich Dürrenmatt: De belofte. Requiem voor de misdaadroman

door Carl De Strycker

Al enige tijd wordt de benaming ‘literaire thriller’ gebruikt om lezers van zogenaamde highbrow literatuur ook te overhalen boeken te lezen die behoren tot een genre dat traditioneel als minder literair wordt beschouwd. Een literaire thriller zou dan een spannend boek zijn dat niet alleen plot driven is, maar ook gebruikmaakt van technieken die eigenlijk tot het segment van de literatuur met een grote L behoren én die met enige aandacht voor de stijl geschreven zijn.  
 
Literaire thrillers zijn dan stilistisch verfijnde detectiveverhalen die zich niet louter richten op het oplossen van het moordraadsel en die dus meer te bieden hebben dan gedachteloze ontspanningslectuur. Ik heb dat altijd een beetje een verkooptruc gevonden, maar ik heb nu eindelijk een boek gelezen dat volgens mij met recht en reden een literaire thriller genoemd mag worden: De belofte van de Zwitserse auteur Friedrich Dürrenmatt. Dat is voor het grootste deel een policier volgens de regels van de kust, maar in de raamvertelling bevat het boek ook een deconstructie van het genre.
 
Eerst dat kaderverhaal: daarin komt een oud-politiecommissaris na een lezing naar de auteur toe om hem de les te spellen over detectiveverhalen. Die zijn volgens hem al te voor de hand liggend puzzelwerk dat vaak zonder noemenswaardige problemen tot een goed einde gebracht wordt: het raadsel dat het uitgangspunt vormt, wordt steevast opgelost door een geniale onderzoeker. Hij wil daar een verhaal tegenover plaatsen over de mislukking van de zeer begaafde inspecteur Matthäi.  
 
Matthäi wordt op zijn laatste dag bij de kantonnale politie geconfronteerd met de moord op een kind. Er wordt een verdachte opgepakt in wiens richting vele sporen wijzen. Hoewel hij blijft ontkennen gaat deze man na een intensieve ondervraging uiteindelijk toch over tot bekentenissen, en pleegt hij vervolgens zelfmoord in zijn cel. Dat lijkt een schuldbekentenis, maar Matthäi twijfelt. Hij die de ouders van het vermoorde meisje de belofte gedaan heeft om de dader te snappen, laat zijn promotie schieten – hij zou in het buitenland gaan werken – en bijt zich privé in het onderzoek vast. Langzaam maar zeker daagt hem hoe de dader te werk is gegaan en hij zet een val op, alleen: de moordenaar duikt niet op. Matthäi, die met zijn briljante speurwerk eerst iedereen wist te overtuigen, verliest zijn geloofwaardigheid volkomen en voelt zich mislukt.  
 
Daarmee lijkt De belofte een whodunit die niet opgelost raakt, wat je als lezer een zeer onbevredigend gevoel geeft – meteen al een kritiek op het onrealistische karakter van dit soort boeken. In de slothoofdstukken komt na een onwaarschijnlijk toeval de waarheid alsnog aan het licht. Matthäi bleek juist te zitten, maar door allerlei omstandigheden en toevalligheden waar de rechercheur geen vat op had, heeft hij de dader niet kunnen vatten. Het is dat verhaal met zijn wrange einde in plaats van het gebruikelijke eind goed al goed dat de commissaris de auteur meegeeft als reality check voor de schrijvers van thrillers.
 
Daarmee is De belofte niet alleen een voorbeeld van een bijzonder aangrijpend verhaal dat zonder terughoudendheid een geslaagde thriller genoemd kan worden, maar daarnaast is het een kritiek op het genre van de detective. Alle bekende elementen worden verwerkt – het stapsgewijze inzicht van de slimme politieman die zich van onconventionele technieken durft te bedienen, de versleutelde maar logisch te decoderen boodschappen van de moordenaar, de spanning die opgedreven wordt, het motief van de zieke geest – maar die krijgen allemaal een kleine twist waardoor aan het einde niet de ontraadseling, maar de complete impasse volgt. Dat maakt dat dit boek genietbaar is op het niveau van de plot als een spannende pageturner die je nagelbijtend en uiteindelijk tandenknarsend leest, maar tegelijk ook als metaverhaal dat duidelijk maakt dat een politieverhaal slechts uit literaire clichés bestaat.

Friedrich Dürrenmatt: De belofte. Requiem voor de misdaadroman, Athenaeum Polak & Van Gennep, Amsterdam 2018, 152 p. ISBN 9789025308452. Vertaling van Das Versprechen: Requiem auf den Kriminalroman door Ria Van Hengel. Distributie LM Books 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri