Poëzie

BOEKEN NR. 4, APRIL 2019

Jan Baeke: Houvastvergankelijkheidsleer

door Dirk de Geest

De titel van de jongste bundel van Jan Baeke roept tal van vragen op. Niet alleen gaat het om een lange, onbestaande samenstelling (al lijkt de typografie op de kaft ook een opeenvolging van drie aparte woorden te suggereren), de wetenschap die hier wordt voorgesteld, is hoogst paradoxaal. Aan de ene kant is er sprake van een ‘houvast’ en een ‘leer’, bestanddelen die verwijzen naar zekerheid en controle. Aan de andere kant echter staat daartussen ‘vergankelijkheid’, het begrip bij uitstek dat het menselijke bestaan situeert in een tijdelijk en hoogst wisselvallig perspectief. Het lijkt erop dat de dichter die chaos wil temmen door een strak schema. Zo doet de bundel op het eerste gezicht een beroep op een theoretisch en analytisch vertoog, met reeksen die voorzien zijn van wetenschappelijke titels als ‘Paradigma’ (een dominante wetenschappelijke theorie), ‘Respons’, ‘Begripsverbastering’ of zelfs ‘De wereld is het geval’: die laatste spreuk is een citaat uit het befaamde traktaat van de filosoof Ludwig Wittgenstein die als het ware de complexe werkelijkheid integraal in kaart brengen op een zo logisch mogelijke wijze.
 
De ontregeling die door die paradox ontstaat, valt op ongeveer elke bladzijde in deze intrigerende bundel af te lezen. Dat begint al met de eerste reeks waarin de palmplant wordt benaderd op een wetenschappelijke manier: de vele grafieken en metingen staan echter haaks op het groeiproces van de plant, op het leven dat zich willekeurig en toevallig ontplooit en zich niets gelegen laat aan wetmatigheden. Die breuk tussen abstracte theorieën en de concrete ervaring ligt ten grondslag aan de meeste verzen. Op die manier wordt als het ware de terugkeer van het verdrongene gedemonstreerd, de manier waarop wij er niet in slagen om het restant, de tegenspraak, de contradictie uit ons denken te verwijderen. In die zin bekritiseert deze bundel niet enkel de doorgedreven rationaliteit, de dichter toont ook het belang van het concrete en het unieke voor ons mens-zijn. Niet toevallig dringt vooral in de afsluitende reeksen ook het maatschappelijke en het politieke naar binnen. De buitenwereld is evenzeer een storende factor, maar daarbij gaat het niet enkel om de administratieve leugens van een ambassadeur maar eveneens om de doordeweekse voetbalsupporters.
 
Jan Baeke is al geruime tijd bezig met de uitbouw van een eigen oeuvre. Qua toon vormt Houvastvergankelijkheidsleer een mooie voortzetting van die zoektocht, maar het lijkt erop dat de dichter vooral thematisch het terrein wil verkennen, verbreden en verdiepen. De onderkoelde observatie wordt nu gekoppeld aan beschouwing en (taal)kritiek, iets waarmee deze poëzie nog meer aan kracht en intensiteit heeft gewonnen.
 
Jan Baeke: Houvastvergankelijkheidsleer, De Bezige Bij, Amsterdam 2018, 80 p. ISBN 9789403138008. Distributie Standaard Uitgeverij

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri