Nederlands proza

BOEKEN NR. 4, APRIL 2019

Joris Van Casteren: Moeders lichaam

door Tom Rummens

Piet van der Molen is bijna pensioengerechtigd maar heeft nog nooit gewerkt. Ook met zijn liefdesleven wilde het nooit echt lukken. Al die tijd was Piets moeder de enige vrouw in zijn leven. Wanneer zij sterft, valt er in Piets leven dus een gat dat niet zomaar te dichten valt. Hij besluit haar niet te begraven, maar bij zich te houden. Het verhaal is een kolfje naar de hand van Joris Van Casteren, die als geen andere schrijver in ons taalgebied de kunst van de literaire non-fictie beheerst.
 
Groot is de verbazing van de hele buurt in Oirsbeek, het gehucht in Nederlands-Limburg waar Piet en zijn dode moeder leven, wanneer daar plots de politie op de stoep staat. Met veel vertoon, gehuld in witte pakken die je normaal alleen in films ziet, halen ze een in elkaar geflanste kist uit Piets huis. In die kist zit het lichaam van Piets moeder. Tweeënhalf jaar lang heeft hij haar erin bewaard. Elke dag sloeg hij een praatje met haar, of liever: met haar lichaam.
 
Het was haar eigen wens, en Piet lijkt er nooit bij stilgestaan te hebben dat hij die wens zou kunnen negeren. Moeders wil is wet, ook na haar dood. Hij durfde niet tegen haar in te gaan, zegt hij, want als hij dat deed werd ze onhandelbaar. Zelfs als ze dood was. Er waren natuurlijk ook praktische voordelen aan het verzwijgen van haar dood. Piet kon haar sociale huurwoning en haar uitkering natuurlijk goed gebruiken, voor zichzelf en voor het onderhoud van de acht katten die hem ook nog vergezellen. Ze krijgen het duurste eten, maar worden verder verwaarloosd.
 
Nee, Piet is lang niet zo naïef en meelijwekkend als je op het eerste zicht zou denken. Hij leidde iedereen vakkundig om de tuin en slaagde er tweeënhalf jaar lang in om voor de hele buurt de schijn op te houden. Ook daarover gaat Moeders lichaam: over hoe een buurt waarvan je zou denken dat de sociale controle feilloos is, zich toch genadeloos afsluit voor de uitzondering, de zonderling, voor Piet dus, die een beetje anders is dan de anderen. Paul Hensen, een ex-klasgenoot, stelt het droogjes maar treffend vast: ‘De samenleving heeft deze situatie niet goed opgepakt. […] Daarom heeft dit kunnen gebeuren.’. Met alle gevolgen van dien.
 
Zonderling is Piet inderdaad wel, met zijn voorliefde voor oude BMW’s, al kan hij die niet echt betalen. En met zijn onvermogen om met andere mensen om te gaan, vrouwen in het bijzonder, waardoor hij zijn toevlucht zoekt tot bezoekjes aan een prostituee (waarop hij uiteraard verliefd wordt) en seksdates in de omliggende dorpen.
 
Van Casteren schetst het allemaal met de hem kenmerkende verwondering. Hij weeft een tapijt van getuigenissen en observaties, droog en feitelijk maar net daardoor ook zo pijnlijk en raak. Hij spreekt met Piet zelf en met vele betrokkenen. Zo ontstaan er verschillende versies van het hoofdpersonage. De profiteur, de opportunist, het slachtoffer van een onevenwichtige moeder-zoon relatie. Maar het is vooral de bodemloze eenzaamheid die raakt, het resultaat van een leven waarin iemand er maar niet in slaagt om werkelijk connectie te maken met de wereld, zijn omgeving en finaal, allicht, ook met zichzelf.
 
Joris Van Casteren: Moeders lichaam, De Bezige Bij, Amsterdam 2019, 288 p. ISBN 9789403138602. Distributie Standaard Uitgeverij 

deze pagina printen of opslaan