Nederlands proza

BOEKEN NR. 4, APRIL 2019

Judith Maassen: Het nabestaan van Anna Portier

door Lisanne Vroomen

Het nabestaan van Anna Portier is het zeer geslaagde debuut van Judith Maassen. Een belangrijk thema in het boek is ‘verdwijnen’. Al op jonge leeftijd wordt de hoofdpersoon Anna hiermee geconfronteerd als haar vader van de ene op de ander dag spoorloos verdwijnt. Ook in haar volwassen leven wordt haar niets bespaard: haar geliefde Stefaan sterft jong aan kanker. Het nabestaan in de titel kan geïnterpreteerd worden als het bestaan dat Anna leidt als nabestaande van hem. In dit (na)bestaan specialiseert Anna zich zelf ook in het verdwijnen. Ze maakt er zelfs haar baan van: als ghostwriter is het haar taak om zichzelf zo onzichtbaar mogelijk te maken. Maar soms wordt duidelijk dat verdwijnen eigenlijk al langer als een rode draad door Anna’s leven loopt: als kind speelde ze bijvoorbeeld zo goed verstoppertje dat ze zelden door de andere kinderen werd teruggevonden.
 
Alles verandert als Anna op sterven ligt. Dit is het moment waarop ze echt voor altijd zal verdwijnen. Pas dan begint Anna te twijfelen of ze dat wel wil. Ze probeert haar leven op schrift te stellen om zo na haar dood toch niet volledig te verdwijnen. Hier blijkt de tweede mogelijke interpretatie van de titel: het nabestaan van Anna Portier kan ook geïnterpreteerd worden als het voortleven van Anna na haar dood via haar schrift. Maar lukt het haar om iets op papier te krijgen? En wat gebeurt er na haar dood met wat zij geschreven heeft?
 
Maassen heeft haar boek ingedeeld in vier delen. In de eerste delen wordt het verhaal via de ogen van Anna verteld. In de laatste delen, als Anna steeds meer aan het ‘verdwijnen’ is, wordt dit afgewisseld met het perspectief van haar broer. Elk deel heeft een in eerste opzicht redelijk abstracte titel, zoals ‘Heel even heel’. Deze titel komt echter altijd terug in de tekst en krijgt daarbij meer betekenis. Zo staat in het deel ‘Heel even heel’: ‘Voor zichzelf bestaat ze uit delen die niet in elkaar passen. Een puzzel met gaten. [...] Is het daarom dat een mens zo graag gezien wil worden? Omdat je dan even denkt dat je heel bent?’
 
Door de vier delen lopen als een rode draad verschillende motieven. Het belangrijkste ervan is het verdwijnen, maar er zijn meer zaken die steeds terugkeren. Zo krijgt Anna van haar vader kort voor zijn verdwijnen een boormachine. Deze houdt ze haar hele leven bij zich en ze boort bijna dwangmatig gaten. Via die gaten maakt ze haar aanwezigheid toch kenbaar: ‘Ik ben hiieerrr, dacht ze, terwijl ze het gaatje in de muur bekeek.’ Ook de relatie tussen kunst en leven wordt meermaals besproken. Anna en Stefaan gaan ervan uit dat kunst kan laten zien hoe het leven écht is, maar na de dood van Stefaan verandert Anna’s idee: een schrijver kan niet alles écht laten zien. Als ghostwriter komt Anna geleidelijk echter weer tot een andere visie: ‘De werkelijkheid was net zo goed verzonnen.’
 
Al met al, is Maassens debuut een origineel verhaal dat er vooral uitspringt door een goed doordachte opbouw waarin voortdurende nieuwe verbanden zijn te ontdekken. Ze hanteert hierbij een korte en heldere schrijfstijl, met verschillende zinnen die zo als aforisme in een lijstje kunnen, zoals: ‘Elke verhouding draagt vanaf het begin de barst waarop hij zou breken’ en ‘Hoe mooi je het tijdens je leven ook voor elkaar had, als je dood was woonde iedereen in een horizontale flat.’
 
Judith Maassen: Het nabestaan van Anna Portier, Querido, Amsterdam 2019, 223 p. ISBN 9789021416670. Distributie L&M Books 

deze pagina printen of opslaan