Nederlands proza

BOEKEN NR. 5, MEI 2019

Berten Pil: De boekhouder van La Calzada

door Hugo Van Hoecke

Het Midden-Amerikaanse land Nicaragua heeft een bedroevend verleden achter de rug met in de vorige eeuw een lange periode waarin het gebukt ging onder de Somoza-dynastie en in recentere tijden de tragische ontwikkelingen rond de politiek van president Ortega, ex-guerrillero nota bene. Om nog te zwijgen over de periodieke natuurrampen. Een staalkaart van deze ellende wordt de lezer voorgelegd in het chronologisch overzicht waarmee deze roman wordt afgesloten.
 
Maar dit is wel degelijk een roman. Historisch in zijn brede contouren, grotendeels fictief wat de invulling met concrete personages betreft. Het verhaal speelt zich af in de jaren 1933-‘34, toen de eerste van de drie Somoza’s, Anastasio, zich opmaakte om in het land de absolute macht te usurperen. Centraal in het relaas staat de fantasieloze maar plichtsgetrouwe boekhouder Fanuel Alvarez, die tegen zijn zin in betrokken raakt bij een heikele zaak met kwalijk ruikende politieke repercussies. Het burgermannetje dat hij is wordt daar willens nillens in meegesleurd, hetgeen hem zowaar tot staatsvijand nummer één promoveert, op een heilloze vlucht jaagt en compleet tot een vreemde maakt voor zichzelf. Gefrustreerd en hogelijk verbijsterd door de corruptie die hij op alle niveaus ervaart, vindt hij net op tijd de weg terug, om opnieuw het individu te worden dat hij voordien was: de doordeweekse burger die zijn hachje poogt te redden te midden van het politiek geweld.
 
Om zo dicht mogelijk bij de toenmalige realiteit te blijven, heeft de auteur klaarblijkelijk heel wat studiewerk verricht en persoonlijke contacten gelegd, zowel hier te lande als in Nicaragua zelf. Dat resulteerde niet enkel in een vrij accurate historische omkadering maar ook in het inpassen van karakteristieke volksgebruiken, tot zelfs eetgewoonten toe. Zijn verhaaltrant is grotendeels lineair, zonder veel verrassingen. Mooist zijn van begin tot eind de fraaie volzinnen waarmee hij als alleswetende verteller zijn betoog opbouwt en die hij keer op keer vlekkeloos neerlegt. Iets anders is wanneer zulk verheven taalgebruik ook in de mond gelegd wordt van de spelers in dit verhaal: verzorgd klinkt het allemaal wel – dat zeker! – maar je waant je eerder aan een koninklijk hof dan in de Nicaraguaanse jungle.
 
Is deze roman, Berten Pil’s eersteling, perfect in orde wat historisch kader en algemeen stilistische vormgeving betreft, dan zorgt het innemen van verschillende vertelstandpunten meer dan eens voor licht contradictoire situaties, waardoor je de indruk krijgt dat het verhaal met de auteur op de loop gaat. Of de lezer zich daaraan zal storen is niet zeker, omdat de hoofddoelstelling – het aan de kaak stellen van genadeloze machtsusurpatie - onverminderd overeind blijft. Wellicht heeft die lezer het er evenmin moeilijk mee dat de centrale figuren nogal stereotiep en met weinig uitdieping geborsteld zijn, of dat de samenhang niet altijd optimaal is. Het weze de auteur van dit interessante werk vergeven, want het is hoegenaamd geen sinecuur om tegelijk een uitheemse situatie in te kleuren, een tijdsgeest uit te benen en daar dan ook nog mensen van vlees en bloed in te droppen.
 
Berten Pil: De boekhouder van La Calzada, Primavera Pers, Leiden 2019, 336 p. ISBN 9789059972735. Distributie De Vries-Brouwers

deze pagina printen of opslaan