Booker Prize Shortlist 2019

BOEKEN NR. 9, OKTOBER 2019

Margaret Atwood: The Testaments / De Testamenten (Winnaar)

door Kris van Zeghbroeck

Atwood staat met The Testaments (2019, De testamenten) nu al voor de vierde keer op de shortlist van de Booker Prize, die ze in 2000 won met The Blind Assassin (De blinde huurmoordenaar). Eerder was ze al genomineerd met Alias Grace (1996, Alias Grace) en later met Oryx and Crake (2003, Oryx en Crake), het eerste deel van de MaddAddam-trilogie. The Testaments borduurt voort op de cultroman The Handmaid's Tale (1985, Het verhaal van de dienstmaagd) die bekroond werd met de prestigieuze Canadese Governor Generals Award en de allereerste Arthur C. Clarke Award voor beste sciencefictionroman.

Het recente succes van de populaire televisieserie met Elisabeth Moss in de hoofdrol, maakt er een uitgelezen moment van om met een vervolg op de markt te komen. Toevallig valt het ook samen met de verschijning van een graphic novel van The Handmaid's Tale (2019, Het verhaal van de dienstmaagd), een geïllustreerde bewerking van de Canadese kunstenaar Renée Nault. Maar dat concept zou van voor de reeks dateren. De uitwerking duurde zeven jaar door een aanslepende polsblessure.

Hoewel er sterk ingezet wordt op kleurensymboliek, zijn de illustraties van Nault overwegend narratief en voegen ze in vergelijking met de iconische illustraties van Anna en Elena Balbusso (zie verder) weinig toe aan de vrij schematisch gecondenseerde verhaalbewerking. Het werk van de Balbusso-tweeling, gebaseerd op Russische totalitaire propagandaposters, wist bovendien een snaar te raken die de vormgeving van de televisieserie ongetwijfeld beïnvloed heeft.


Fragment illustratie Renee Nault (Margaret Atwood: Het verhaal van een de dienstmaagd)

Hoewel Atwood met een striemende cameo aanwezig is in de serie, ging haar boek een eigen leven leiden, maar met het vervolg, The Testaments, trekt Atwood het laken weer naar zich toe. Het speelt zich vijftien of zestien jaar na de verdwijning van Offred af en wordt vanuit drie vertelinstanties gebracht. Een veel oudere Tante Lydia vormt de onmiddellijk herkenbare link met het voorgaande boek, terwijl twee jonge vrouwen, Agnes uit Gilead en Daisy uit Canada, de nieuwe generatie verbeelden. Agnes en Daisy kennen elkaar niet maar hebben zonder het te weten dezelfde biologische moeder, Offred. Agnes werd geadopteerd door een familie uit Gilead en is voorbestemd om de vrouw te worden van een commander. Daisy werd uit Gilead gesmokkeld en geadopteerd door een familie uit Toronto.

Naast het iconische beeld van Tante Lydia uit de serie (actrice Ann Dowd), dat de beeldvorming besmet van elke lezer die een aflevering van de serie gezien heeft, werden een aantal details uit de serie (zoals Offreds oorspronkelijke naam June en de verhaallijn van Agnes en Baby Nicole) in het vervolgboek opgenomen. Met nog flink wat jaren te gaan voor de gebeurtenissen uit The Testaments actueel worden voor de serie, duidt alles erop dat de producenten het nieuwe boek in hun verhaallijn gaan integreren. Het ziet er dus naar uit dat we vertrokken zijn voor minstens tien seizoenen (waarvan drie reeds uitgezonden), zolang de 63-jarige Ann Dowd geen pensioenplannen heeft...

Terug naar het boek, waar Tante Lydia voor al haar volharding met een standbeeld beloond werd en begonnen is aan een illegaal manuscript. Daarin beschrijft ze haar leven, inclusief haar geschiedenis van voor de stichting van de staat Gilead en hoe ze opklom in de hiërarchie. Haar geschriften bevatten kritische bespiegelingen over de werking van Gilead als totalitaire christelijke staat, geregeerd volgens goddelijk recht.




Fragment illustratie Anna en Elena Balbusso (Margaret Atwood: The Handmaid’s Tale (The Folio Society))

De manier waarop Tante Lydia de schijnheiligheid en corruptie binnen het systeem aankaart, vormen een soort van intellectuele penitentie, die ruimte geeft voor de tekening van een complex en uitgediept personage. Hoewel ze gevaar loopt om opgehangen te worden voor haar geschriften, staat ze ijzersterk en onwrikbaar  binnen de organisatie met een scherp oog voor al wie haar positie kan bedreigen. Gezien vanuit het lot van de dienstmaagden blijft ze de incarnatie van het kwaad binnen een fundamentalistische en fascistische maatschappij.

Tante Lydia is de geslepen vos die mensen bij elkaar brengt en tegen elkaar opzet in functie van haar machtsspel. Ze vindt er niet enkel plezier in om mensen naar de afgrond te drijven, ze wil ze vooral moreel ondermijnen zodat ze dan als medeplichtige gedoemd zijn om naar haar pijpen te dansen. Agnes en Daisy personifiëren de onbevlekte moraliteit omdat ze geloven in idealen en liefde om van de wereld een betere plek te maken.

Net zoals Offreds getuigenis (onder de noemer 'The Handmaid's Tale') wordt Tante Lydia's manuscript (onder de noemer 'The Testaments') in de toekomst overgeleverd en bestudeerd in een afsluitend hoofdstuk. Ze zijn het onderwerp van wetenschappelijke lezingen en discussies door zelfvoldane en kortzichtige professoren op het Symposium over Gilead van 2195 en 2197, lang na de ondergang van het regime.

The Handmaid’s Tale en The Testaments lijken bij uitstek donkere verhalen voor donkere tijden. Een waarschuwing voor de gevaren van het verleden die zich voortdurend dreigen te herhalen, maar volgens Atwood bevatten deze boeken 'tons of hope': 'Writing is always an act of hope, because it assumes a reader. It assumes a reader in the future. The act of writing and the person reading it are separated by time and space'. Zolang er boeken en lezers zijn, is er dus hoop...

Margaret Atwood: The Testaments, Chatto&Windus London, 2019, 419 p. ISBN 9781784742324. Distributie Penguin RandomHouse Benelux

Margaret Atwood: De testamenten, Prometheus Amsterdam, 2019, 439 p. ISBN 9789044641882. Vertaling van The Testaments door Lidwien Biekmann en Tjadine Stheeman. Distributie Pelckmans Uitgeverij

Margaret Atwood: Het verhaal van de dienstmaagd (Graphic Novel geïllustreerd en bewerkt door Renée Nault), Prometheus Amsterdam, 2019, 240 p. : ill. ISBN 9789044641905. Vertaling van The Handmaid's Tale door Paul Syriër. Distributie Pelckmans Uitgeverij


Fragment illustratie Anna en Elena Balbusso (Margaret Atwood: The Handmaid’s Tale (The Folio Society))



deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri