Nederlands proza

BOEKEN NR. 9, OKTOBER 2019

Guido van Heulendonk: De afrekening

door Herman Leenders

De titel van de roman van Guido van Heulendonk is ook de titel van de debuutroman ín de roman (met name van Angelique Mandenmaker en gepubliceerd in 1991) die door de kritiek en in het bijzonder door M.P. vernietigend werd onthaald: ‘Dit begin wordt ook haar einde.’ Met als gevolg dat Angelique nooit meer heeft geschreven en dat haar enige roman verdonkeremaand of op zijn minst op het achterplan geschoven werd door haar én door Govert, haar echtgenoot: uit schaamte. De roman wordt later ook verzwegen voor de zoon en dochter van Angelique en Govert, Maxime en Morella. Uiteindelijk is het Michelle, de nieuwe geliefde van Govert na het overlijden van Angelique, die ervoor zal zorgen dat het atavistische zwijgen doorbroken wordt dat in de familie diepe sporen trekt, dat haast een karaktertrek wordt: zwijgen, wegduwen, vergeten.
 
Dat ‘zwijgen uit liefde’ slaat immers ook op het pistool dat door de vader van Govert werd verborgen in een lade en dat nooit een echte verklaring heeft gekregen. Dat pistool en de kogels zijn, meent Govert, een overblijfsel van zijn vaders deelname aan het verzet in de Tweede Wereldoorlog. Maar de vader heeft het nooit met zoveel woorden gezegd of verteld. Wat er precies is gebeurd, hij probeert het te reconstrueren, maar zeker weet hij het niet: ‘Het clandestiene zit in hun bloed, voor altijd.’
 
Dat zwijgen slaat ook op een geheim dat Angelique nog op haar doodsbed wil vertellen aan Govert én op een misstap van Govert zelf die hij naar de spelonken van zijn onderbewustzijn heeft verwezen.
 
De roman in de roman, zorgt voor een bonte spiegeling, afspiegeling en weerspiegeling, en veroorzaakt daarmee zelf ook ‘gekwebbel van boeken’ en ‘boekengewoeker’: enerzijds interferenties tussen boeken onderling en anderzijds tussen werkelijkheid en boek. Niet toevallig staat Govert Delvoix (de hoofdpersoon van het boek van Van Heulendonk) model voor Robin Valcke en identificeert hij zich met, spiegelt hij zich, ergert hij zich aan het personage dat zijn geliefde, bewonderde en geadoreerde Angelique van hem heeft gemaakt. Niet toevallig runden Govert en Angelique een boekenwinkeltje. Niet toevallig passeren grote literaire verhalen de revue: Abélard en Héloise, Philemon en Baucis, Tristan en Isolde, Romeo en Julia, De ballade van de oude zeeman, Winnetou en Old Shatterhand, en grote schrijvers zoals Edgar Allen Poe, James Joyce, Primo Levi, John Updike…
 
Ik zou de hele plot uiteen kunnen doen, maar misschien wil je dat allemaal niet weten, misschien wil je net als ik stuk na stuk, hoofdstuk na hoofdstuk zelf de puzzel leggen. De puzzelstukken zijn: brieven, therapiegesprekken, uittreksels uit de roman van Angelique, een grafrede, de monologue interieur van Govert, een wilsverklaring… Misschien wil je gewoon het genot proeven om te zien hoe al die puzzelstukken in elkaar beginnen te vallen en hoe op het eind het hele plaatje tevoorschijn komt. Hoed je voor recensenten die jouw leesplezier vergallen.
 
Vele stukjes van die donkere puzzel zijn typisch voor Van Heulendonk en herkenbaar uit eerdere romans van hem: het dreigende geweld, het fatum, kwantummechanica, de relativiteit, de familiegeschiedenis, de erfelijke belasting, het kluwen van relaties, liefde en seks versus geweld, de moeilijke levensloop van het hoofdpersonage (vaak een man), een man met een donkere depressieve kant, een man die soms te veel whisky drinkt, die vreemd uit de hoek kan komen, een eenzame man, alleenstaand, terugkijkend op een leven dat littekens heeft nagelaten, ‘een eenzame stumper’ uitgeleverd aan ‘besluiteloosheid’ en ‘zelftwijfel’. Maar er is ook de wereldactualiteit (Trump bijvoorbeeld), de wereldgeschiedenis (Mauthausen, Hitler en Stalin bijvoorbeeld), de ironie en humor, de vele petite histoires, details en verwijzingen die de puzzelstukken in elkaar doen haken, de builen en de blutsen van de puzzel.  
 
Met De afrekening heeft Van Heulendonk alle typische ingrediënten heel kunstig en evenwichtig verweven, in de juiste dosering, heel naturel en met veel souplesse. De afrekening is een verhaal dat rustig en beheerst op zijn doel afstevent, de lezer ondertussen alle hoop laat en daardoor zijn uitwerking niet mist.
 
Guido van Heulendonk: De afrekening, De Arbeiderspers, Amsterdam 2019, 256 p. ISBN 9789029540469. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri