Nederlands proza

BOEKEN NR. 11, DECEMBER 2019

Etienne Van den Steen: Jimmy’s notes

door Jooris van Hulle

In Jimmy’s notes, de debuutroman van Etienne Van den Steen, krijgt de lezer het levensrelaas, of althans een deel ervan, van de Blankenbergse jongen Florimont Waeghe (alias Flortje van Slekkes, want in het vissersmilieu wordt niemand aangesproken met zijn eigen naam) tussen 1925 – hij is vier dan – en 1945, wanneer der Tweede Wereldoorlog is afgelopen.  
 
Rode draad is de liefde van Flor voor de muziek. Niet toevallig opent de roman in het jaar 1925, als hij in een plaatselijke winkel betoverd raakt door de schoonheid van een speelgoedaccordeon. Al evenmin toevallig is het gegeven dat net op dat moment een zekere meneer Retsing hem te hulp schiet. Naar het waarom heeft de lezer dan nog het raden, pas zo’n tweehonderd pagina’s verder zal een en ander ook echt duidelijk worden. Dan ook zal Flor zijn naam veranderen in Jimmy.  
 
Etienne Van den Steen tekent in een vaak overtrokken taal de sfeer in Blankenberge tijdens het interbellum: aan de ene kant de armoedige omstandigheden waarin het vissersvolk moet overleven, daarnaast de rijke families die van overal te lande komen toegestroomd om op de zeedijk en in de luxehotels te pronken. Fotomateriaal uit die tijd moet alles mee helpen verduidelijken. Flor, die als ik-verteller optreedt, leert gaandeweg inzien dat veel verkeerd loopt.  
 
Thuis kan hij op weinig begrip rekenen. Zijn vader komt nog maar zelden thuis en als hij dan toch eens binnenvalt, is hij meestal dronken. In Flor groeit langzamerhand het verzet: hij wil niet mee naar zee en hij droomt zich meer en meer een andere wereld in en door de muziek. Vooral de jazz, met zijn vrije associaties, spreekt hem aan. In zijn groei naar volwassenheid speelt het joodse meisje Esther een cruciale rol. De oorlogsomstandigheden én het feit dat zijn vader gaat collaboreren met de nazi’s, maakt dat zij voor Flor onbereikbaar zal blijven, in zoverre zelfs dat hij zich aan het slot afvraagt: ‘Zou zij wel ooit bestaan hebben? […] Misschien was zij niets meer dan een droom.’
 
Jimmy’s notes bevat in wezen de kiemen van wat een sterke roman had kunnen worden. De pagina’s bv. die gewijd zijn aan het verblijf van de hoofdfiguur in een werkkamp in Wilna (het huidige Vilnius) weten echt te overtuigen in en door de beklijvende beschrijving van het leed en de vernederingen die Vlaamse jongens er moeten ondergaan. In de manier echter waarop het vissersmilieu wordt getekend, laat Van den Steen de lezer op zijn honger. Wat indertijd Jozef Vantorre deed met zijn roman De Kavijaks (Van Halewyck 2007), wordt hier nog eens dunnetjes overgedaan. Een term uit de visserijwereld hier, een dialectwoord daar volstaan niet om die wereld tot leven te wekken.  
 
Bovendien, en vooral: deze roman had een strenge redactionele hand kunnen verdragen. Her en der staan spellingfouten, Van den Steen maakt al te barokke zinswendingen (‘wanordelijke gedachten die als losgeslagen kometen door het luchtruim van mijn brein schoten’, met deze variatie ruim honderd pagina’s verder: ‘vragen die als vuurwerkpijlen doorheen mijn bevroren luchtruim schoten’), en enkele keren schrijft hij ook gedachten toe aan de ik die moeilijk of niet te stroomlijnen zijn met diens leeftijd. Zeven is de jongen bv. wanneer hij voor de piano gaat zitten in een verlaten schoollokaal: ‘ten slotte viel mijn blik op haar klavier, dat geopenbaard lag als een mooie, sensuele, naakte vrouw.’
 
Etienne Van den Steen: Jimmy’s notes, De Vries-Brouwers, Antwerpen 2019, 338 p. ISBN 9789059276291 

deze pagina printen of opslaan