Non-fictie

BOEKEN NR. 1, JANUARI 2020

Maxim Februari: De onbetrouwbare verteller

door Jo Vanderwegen

‘Tekst is hard bezig te verdwijnen. Tekst die in een natuurlijke taal is opgeschreven, bedoel ik. De roman wordt een televisieserie, de schrijver een mediafiguur en het wetboek een set algoritmes.’
 
Met deze prikkelende paragraaf opent De onbetrouwbare verteller, een selectie eerder verschenen essays, columns en lezingen van de hand van schrijver, jurist en filosoof Maxim Februari (pseudoniem van Max Drenth, geb. 1963). Eerder publiceerde hij romans en essays onder pseudoniemen als M. Februari en Marjolijn Februari. De voornaamste onderwerpen zijn onder meer hoe om te gaan met het noodlot en het haast algemeen geaccepteerde opgeven van de persoonlijke levenssfeer. Van ziekenhuizen tot keuken- en zoekmachines: alle willen ze onze gegevens, bespioneren ons en weten dingen waar we ons zelf amper van bewust zijn. Het rationaliseringsproces waar de hedendaagse maatschappij onder gebukt gaat, is het natuurlijke resultaat van onze jacht op veiligheid, zo stelt Februari. ‘Privacy is verworden tot schuilplaats voor het kwaad,’ citeert hij de politie. Februari betoogt dat al deze argumenten drogredenen zijn om het binnenkijken in de persoonlijke levens van de mensen te verantwoorden.

De auteur van De onbetrouwbare verteller betoogt krachtig en overtuigend, en illustreert zijn argumenten met tal van voorbeelden. Vaak put hij hiervoor uit zijn persoonlijke leven; niet alleen bezoekt hij als jurist tal van congressen en zetelt hij in (onderzoeks)commissies, hij documenteert zich ook ten volle via wetenschappelijke boeken en kritische websites. Ook in recente literatuur vindt hij zijn gading, of alleszins filosofische steun in moeilijke dagen. Zo snuffelt hij aan het ziekbed van zijn vrouw in De kat van Takahashi Hiraide, over het in zicht zijnde einde van het leven en hoe daarmee om te gaan. Hij vindt er Machiavelli’s visie op lot en deugd. Het mensenleven wordt voor iets meer van de helft beheerst door fortuna, de andere helft van het leven wordt beheerst door de virtu, ‘het menselijk vermogen zich daartegen te verzetten,’ aldus Februari, Machiavelli citerend. Ook al beheerst het kwaad de wereld en vernietigt hij haar zelfs, het gaat erom hoe we omgaan met wat ons wordt aangedaan.
 
Met zin voor relativering en pogingen lichtpuntjes te zien in verdere rampspoed die hem en zijn familie treft, maakt Maxim Februari van persoonlijk drama universele wijsheid. Bovendien weet hij die wijsheid te stofferen met kennis en humor, wat zijn verzamelde teksten tot onweerstaanbaar boeiende literatuur maakt. Zijn analyse van Kafka’s De hongerkunstenaar aan de hand van twintigste-eeuwse Duits-Britse socioloog Norbert Elias, of zijn visie op Jansen en Janssen in het Kuifje-album De Scepter van Ottokar, zijn zondermeer aanraders. Ook het onwrikbare vertrouwen dat velen onder ons nog lijken te hebben in teksten geproduceerd door de staat, door justitie of door andere officiële instanties, wankelt – Februari legt uit waarom. Ook al lijken sommige theorieën of juridische bespiegelingen wat verder van de lezer af te staan, Februari slaagt erin ze op een zeer toegankelijke en begrijpelijke manier voor het voetlicht te brengen.
 
De onbetrouwbare verteller is opgebouwd uit zes hoofdstukken (‘De digitale wereld’, ‘Privé’, ‘Betrouwbaarheid’, ‘Tederheid’, ‘Recht en Macht’ en ‘De toekomst’), die op hun beurt weer onderverdeeld zijn. Voorts zijn er drie langere essays, een kortverhaal en een lezing opgenomen. Die lezing hield Februari trouwens op vraag van de organisatie Bits of Freedom, die zich richt op het behoud van privacy en tegelijkertijd op de verdediging van de communicatievrijheid. De lezing is vernoemd naar Mike Godwin. Deze auteur en huisadvocaat van EFF (Electronic Frontier Foundation) betoogde dat hoe langer een discussie op internet duurde, hoe groter de kans was dat de deelnemers zouden verwijzen naar de Tweede Wereldoorlog. Kerngedachte van Februari’s lezing is in elk geval dat het systematisch bijhouden van vooraf geselecteerde persoonsgegevens de Holocaust mede mogelijk maakte en dat we dus op onze hoede moeten zijn voor de onderdrukking die het bijhouden van zulke data met zich kan meebrengen.
 
Februari kreeg tal van literaire prijzen voor zijn werk, waaronder de Frans Kellendonkprijs (2008) voor zijn gehele oeuvre en de J. H. Heldringprijs (2018) voor zijn columns. Hij bewijst hier opnieuw dat zulke waardering meer dan terecht is.
 
Maxim Februari: De onbetrouwbare verteller, Prometheus, Amsterdam. 2019. 304 p. ISBN 9789044641646. Distributie Pelckmans Uitgevers

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri