Poëzie

BOEKEN NR. 8, SEPTEMBER 2020

Mattijs Deraedt: De schaduw van wat zo graag in de zon was blijven staan

door Dirk De Geest

Mattijs Deraedt haalt met zijn debuutbundel wellicht de prijs voor de langste titel. Alleen al dat getuigt van de autonomie van de jonge dichter die zich in feite weinig gelegen laat aan de modes van het ogenblik. Zijn bundel onderzoekt veeleer wat het betekent vandaag als mens te fungeren: als individu, in de geschiedenis van generaties, in de anonieme grote stad, in de poëzie en de taal. In die zoektocht speelt het idee van mannelijkheid een belangrijke rol. Heel wat beelden en fragmenten verwijzen naar machismo-gedrag, naar macht en gezag, maar vooral naar onzekerheid en kwetsbaarheid. De stereotypen van het verleden hebben blijkbaar afgedaan, al hangt hun schaduw nog steeds over onze dagelijkse handelwijze. De illustratie op de kaft is typerend voor die intrinsieke dubbelzinnigheid: een broze sculptuur van Berlinde de Bruyckere die gebruik maakt van een hertengewei. De titel van de bundel verwijst dan naar die verdwijning van mannelijkheid als vanzelfsprekend ideaal.   

Daarmee wordt duidelijk hoe Deraedt de wortels van zijn dichterschap vindt in zijn eigen leven, maar tegelijk ook hoe die onmiskenbare autobiografische dimensie dient om algemenere kwesties aan de orde te stellen, om haast filosofische vragen op te roepen. Die spanning tussen een privéleven en de zoektocht naar algemenere inzichten brengt zijn dichterschap in de buurt van late melancholische gedichten van bijvoorbeeld Herman de Coninck en Rutger Kopland, en vaak heeft de lezer de indruk een actuele versie van hun poëzie te lezen. Dat wordt versterkt door de stilistische voorkeur van de dichter voor enjambementen en tussenzinnen, en zijn grote beheersing van beeldspraak. Wat realistisch of anekdotisch lijkt te beginnen, wordt daardoor na amper enkele regels getransformeerd tot een gebeurtenis van taal die diepere betekenissen in zich draagt.
 
Typerend voor de werkwijze is de openingsreeks van de bundel (meteen ook de titelafdeling) die een aantal steden aan bod laat komen die in het leven van de portagonist opeenvolgend een rol hebben gespeeld. Landelijke gemeenten wisselen daarbij af met het leven in grotere steden om (niet toevallig) te eindigen bij Vorst (bij Brussel). De herinneringen ademen enerzijds een zeker heimwee, maar tegelijk valt op hoeveel dissonanten opduiken: van kindsbeen af is er de dreiging van vliegtuigen of een onweer, wat later komt de eerste confrontatie met de dood en het verlies. Het ik herkent die ervaringen telkens in de gemeenschap, maar ziet zichzelf evenzeer als een buitenstaander, iemand die – zo luidt het – leeft ‘met een gat in zijn borst’. Dat wordt het symbool voor isolement, eenzaamheid maar ook een zelfgekozen afzondering.
 
Vrijwel alle gedichten in de bundel laten die melancholische ondertoon zien. Het dichterlijke ik zit vast in zijn herinneringen, zit vast aan de geliefde: dat leidt tot loutering en momenten van geluk ongetwijfeld, maar de broosheid en de angst om het verlies zit daarin onlosmakelijk verweven. De noodzaak om zich als man te gedragen heeft bij dat alles duidelijk een remmende werking, terwijl het ook appelleert aan de fantasieën van grootheid en almacht. Relativering en evenwicht zijn noodzakelijk maar nauwelijks haalbaar, en ze dreigen daarenboven het reliëf en de intensiteit van het leven aan te tasten. In de slotgedichten wordt het lyrisch ik een zigeunerjongen en een soldaat, allemaal identiteiten die slechts ten dele lijken te passen. Dat maakt deze bundel tot een indringende en bijzonder waardevolle bezinning op ons eigen ik: als individu, als held of schlemiel, als sociaal onaangepast wezen, als would-be dichter.  
 
Mattijs Deraedt: De schaduw van wat zo graag in de zon was blijven staan, Poëziecentrum, Gent 2020, 77 p. ISBN 9789056554088 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri