Nederlands proza

BOEKEN NR. 9, OKTOBER 2020

Merijn de Boer: De saamhorigheidsgroep

door Lisanne Vroomen

In De saamhorigheidsgroep sluit de rechtse Bernard zich in de jaren tachtig aan bij een clubje van linkse wereldverbeteraars, niet vanwege hun idealen, maar omdat hij verliefd is geworden op Liza, een van de leden van de saamhorigheidsgroep. De groep staat tien procent van hun inkomen af aan goede doelen, zoals ‘lesbische radiopioniers in Tanzania’ en komt geregeld bij elkaar om te praten over de wereldproblematiek en om samen te wandelen of te fietsen.   

Van Bernard is al vanaf het begin duidelijk dat hij enkel om zijn eigen redenen bij de groep zit. Dat hij ver van de idealen van de groep afstaat maakt Merijn de Boer duidelijk met een korte intro die zich in 2018 afspeelt. Als ambassadeur in New York geniet Bernard van zijn rijkdom en vindt hij er waarschijnlijk zelfs plezier in om Bronno, een lid van de saamhorigheidsgroep dat hem komt opzoeken, met een belachelijk hoge restaurantrekening op te zadelen.
 
Maar wie verder leest, komt er al snel achter dat er ook in de rest van de groep weinig saamhorigheid is. Hester gebruikt de knuffelsessies van de groep om een relatie aan te gaan met Renate en laat uiteindelijk haar man Felix en hun vier kinderen in de steek. Liza laat haar onvruchtbare partner geloven dat ze enkel seks heeft met Bernard om een kind te verwekken, terwijl er in feite veel meer speelt. Ralf zit achter alle vrouwen in de groep aan en Bronno is een verschrikkelijke krent. Als kraamcadeau geeft hij Liza een appel, die hij ook nog zelf opeet. En zo kan deze opsomming nog wel even doorgaan.
 
Merijn de Boer zet dit verhaal op meesterlijke wijze neer. Door perspectiefwisselingen weet je altijd net wat meer dan de personages, waardoor je zicht hebt op de spelletjes die er gespeeld worden. Tegelijkertijd weet je als lezer ook niet altijd alles door een goede dosering van informatie. Neem als klein voorbeeld de scène waarin Ralf de deur open doet voor het zoontje van Bronno die geld op komt halen voor Somalië. Ralf wordt misprijzend aangekeken door een voorbijfietsende vrouw, die daarna haar blik afwendt. Waarom ontdek je pas later: Ralf heeft geen kleren aan.
 
Bijzonder knap is het feit dat eigenlijk alle personages onsympathiek zijn én toch blijft het interessant om hun levenswandel te volgen. Het gaat hier niet om meeleven met personages, maar om de schets van het milieu en de ontmaskering van de saamhorigheid. Ik neem als voorbeeld zuinige Bronno en de borrel bij hem thuis:
 
‘Na twee ronden thee verscheen eindelijk het bier. Bronno liep tussen de anderen door, terwijl hij twee flesjes uitschonk. Ook Bernard kreeg een half glas, dat hij na twee slokken had geleegd.  
[…]
‘Zeg, Bronno, zou ik misschien nog een pilsje mogen?’ vroeg hij toen maar. ‘Nog een pilsje! Nee, sorry, ik had er twee in huis gehaald. Maar die heb ik inmiddels uitgeschonken… Ik kan wel kijken of er misschien nog wat thee in de pot zit?’
 
Op een bepaalde manier is de schets van deze groep hilarisch, zonder dat het boek ongeloofwaardig wordt. Door de beschrijvende stijl wordt ook niet direct het idee gewekt dat er gespot wordt met de personages. Deze typische stijl is ook te vinden in de verhalenbundel van Merijn de Boer De geur van miljoenen. In De saamhorigheidsgroep mis ik in tegenstelling tot die bundel wel een afronding waar alle draadjes bij elkaar komen. De verhalen leiden namelijk vaak tot een ontknoping, die hier mist.  
 
Zo had ik tijdens het lezen van het boek het idee dat er iets mis zou gaan rondom de minnaar van Annelies (partner van saamhorigheidslid Wiebe) en de banden die deze minnaar heeft met de louche garage waar Bernard zijn auto heen brengt. Vooral doordat er regelmatig stukjes over Annelies dan wel de garage voorkomen, lijkt het alsof hier opgebouwd wordt naar een nieuw probleem in de groep. Aan de andere kant geven de losse draadjes het boek ook iets tragisch, vooral als het gaat om het hoofdpersonage Bernard. Door het gebrek aan ontknoping in het plot heeft hij geen idee wat er uiteindelijk gebeurd is. Maar de lezer gelukkig wel…
 
Merijn de Boer: De saamhorigheidsgroep, Querido, Amsterdam 2020, 395 p. ISBN 9786021418209. Distributie L&M Books 

deze pagina printen of opslaan