Non-fictie

BOEKEN NR. 11, DECEMBER 2020

Atte Jongstra: Ecologieën. Een album der natuur

door Jo Vanderwegen

Wonderlijk. Dat is het woord bij uitstek dat te binnen schiet bij het lezen van het nieuwste werk van Atte Jongstra.In één werk samenhangend verhalen over August Strindbergs passies, Duitse naaktgymnastiek, de visie op architectuur van Paul Scheerbart én de verspreiding van bliksemafleiders in het Nederland van de 19e eeuw: het is een hele krachttoer om zulke uiteenlopende onderwerpen in een doorlopend betoog te behandelen. Jongstra waarschuwt zijn publiek dan ook meteen in het eerste hoofdstuk:    

Ecologieën. Album der natuur is een uiterst lapidaire geschiedenis van een idee over hoe de natuur samenhangt…’
 
Het begrip natuur vat Jongstra trouwens erg ruimhartig op, want regelmatig zijn die aangehaalde natuurlijke fenomenen niet meer dan een kapstok om het te hebben over lang vergeten proza en dichtwerk, zijn eigen leven, merkwaardige geschiedenissen en dergelijke meer. Om een voorbeeld te nemen: de stukjes samengebracht onder het hoofdstuk ‘Natuur van glas’ vormen een bonte mengeling van geschiedenis, biografische elementen, bijzondere weetjes en heel veel literaire archeologie. Jongstra’s verbanden doen de lezer vooral zin krijgen om allerlei vergeten of ondergesneeuwd literair werk te ontdekken. De aangeslagen toon is daarbij bijzonder luchtig – spotten met de Kerk was altijd een constante in zijn werk – en ook opmerkelijk speels: een deel van de referenties verklaart Jongstra zélf in de tekst, een ander deel in het bijzonder uitgebreide notenapparaat, maar over een hele reeks referentiële grapjes doet hij er het zwijgen toe. Die moet de lezer op eigen kracht snappen.
 
Ook op taalkundig gebied verwacht Jongstra een zekere intellectuele inspanning, want aangehaalde Engelse of Duitstalige passages worden in principe onvertaald gelaten. Trouwens, het frequente gebruik van eindnoten moet een wetenschappelijk serieux suggereren, maar de 223 eindnoten verwijzen niet hoofdzakelijk naar bronnen. Eerder zijn het uitgebreide gedachtensprongetjes, die extra beeldmateriaal bieden of de hoofdtekst op een andere manier amusanter maken.
 
Over de vormgeving is zorgvuldig nagedacht. Ecologieën. Een album der natuur is prachtig geïllustreerd met honderden gravures, foto’s, reproducties van manuscripten etc., in een bijzondere tweekleurendruk. De illustraties zijn méér dan knappe verluchtingen in de tekst en verdienen vaak gedetailleerde bestudering, omdat ze niet zelden hilarisch zijn.
 
Op metaniveau lijkt Jongstra de lezer in deze moeilijke coronatijden ook nog een hart onder de riem te willen steken. Regelmatig vestigt hij er de aandacht op dat hij in zijn wild meanderende zoektocht gebruik maakte van Google om verbanden te vinden of het onderwerp uit te diepen. Dat is een nederige houding, en tevens een optimistische boodschap voor het publiek: books.google.com en rijksmuseum.nl (waar nagenoeg alle afbeelding uit stammen) bieden zovéél materiaal, dat zelfs een lockdown met bijbehorende sluiting van musea en bibliotheken geen intellectuele stilstand hoeft te betekenen. En dat is een hoopvolle boodschap die dit prachtige werk meegeeft. Absolute aanrader.
 
Atte Jongstra: Ecologieën. Een album der natuur, Afdh Uitgevers, Doetinchem 2020, 288 p. : ill. ISBN 9789493183001

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri