Vertaald proza

BOEKEN NR. 3, MAART 2021

Karolina Ramqvist: De berenvrouw

door Katja Feremans

De Zweedse Karolina Ramqvist (1976) is een journaliste, die in haar thuisland ook faam maakt als schrijfster. In 2015 kreeg ze de Per Olov Literatuurprijs, die sinds 2005 jaarlijks wordt uitgereikt aan een Noordse auteur die volgens de jury op weg is naar een internationale doorbraak.
  
De berenvrouw is Karolina Ramqvists vijfde en recentste roman. Het is haar eerste werk dat naar het Nederlands is vertaald. De vrouw uit de titel is Marguerite de la Rocque, een adellijke Française uit de zestiende eeuw, die door een onwaarschijnlijke speling van het lot in aanraking kwam met de Canadese wildernis.
 
Alles begon met de dood van haar vader. Toen hij overleed, was Marguerite nog minderjarig en werd ze onder de bescherming geplaatst van een voogd, met name Jean-François de la Rocque de Roberval, een vriend van Frans I, de toenmalige koning van Frankrijk. In 1541 werd Roberval benoemd tot opperbevelhebber van een grootscheepse, koloniale expeditie naar het noorden van Canada. Na een grondige voorbereiding vertrok hij met zijn vloot vanuit La Rochelle. De opvarenden waren in hoofdzaak mannen. Roberval nam echter ook Marguerite en haar dienster mee.
 
Tijdens de twee maanden durende overtocht gaf Marguerite zich over aan een van de expeditieleden. Dit seksuele schandaal kwam haar duur te staan: Roberval liet haar samen met de edelman in kwestie en met haar dienster op een onbewoond eiland achter, met slechts scheepsbeschuit en enkele vuurwapens als overlevingspakket.
 
Het eiland lag in het noordelijke deel van de Saint Lawrencebaai, een zeestraat tussen Labrador, Newfoundland en Quebec. Beren en veelvraten waren er de meest bedreigende dieren. Ongeveer achttien maanden zou Marguerite op het eiland vastzitten. De man die ze liefhad, haar dienster en ook het kind dat ze baarde, kwamen er om door een combinatie van ziekte en ontbering. Marguerite zelf werd gevonden en gered door de bemanning van een Bretoense vissersboot.
 
Karolina Ramqvist begon zich meer en meer met haar verbonden te voelen tijdens een crisisperiode die ze zelf doormaakte en die gepaard ging met somberte en uitputting. Telkens weer greep ze terug naar drie historische bronnen over Marguerites wedervaren. Als feministe focuste ze daarbij ook op de machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen. Een interessante bedenking die ze in die context opwerpt, is of zij door háár verhaal van Marguerite te willen schrijven, op haar beurt ook niet de macht over de Française dreigt over te nemen.
 
De ruimte voor speculatie die de historische bronnen openlaten, probeert Karolina Ramqvist met veel inlevingsvermogen in te vullen, maar ze komt al doende vooral dichter bij zichzelf. Zo voert haar intensieve research haar langs haar eigen angsten, en langs het verdriet en de pijn waarmee ze als mens en moeder worstelt. Daarnaast verkent ze de drijfveren van haar schrijverschap en gaat ze dieper in op haar zelfgekozen isolement, dat er een voorwaarde voor is.
 
Ze heeft het over de oude geschriften die ze uitpluist en schrijft uitgebreid over hoe ze het internet afschuimt op zoek naar informatie over Marguerite en haar entourage. Ze besteedt veel aandacht aan een weekend met haar tienerdochter in en rond Parijs, een trip die eveneens is ingegeven door haar queeste. Het leest dan ook als de making-of van het boek.
 
Met De berenvrouw suggereert Karolina Ramqvist dat ze gelooft in de kracht van literatuur om een weggelaten vrouwenstem weer op te roepen. Ze voegt evenwel weinig toe aan de bestaande geschiedenis. Haar relaas, een lang uitgesponnen combinatie van non-fictie en autofictie, staat vooral ten dienste van haar zelfonderzoek.
 
Karolina Ramqvist: De berenvrouw, Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam 2021. 302 p. ISBN: 9789038809052. Vertaling van Björnkvinnan door Janny Middelbeek-Oortgiesen. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan