Vertaald proza

BOEKEN NR. 7, SEPTEMBER 2021

Iris Hanika: Het eigenlijke

door Carl De Strycker

Hans Frambach is volledig uitgeblust. De 58-jarige archivaris van het Instituut voor Exploitatie van het Verleden leidt een grijs en saai bestaan, waarin hij niet meer weet waarom hij zijn job doet, en buiten dat werk eigenlijk geen leven heeft. Die persoonlijke situatie spiegelt een maatschappelijk probleem, met name de omgang met de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. Duitsland doet er wel alles aan om de herinnering daaraan in leven te houden, maar dat laat hoe langer hoe meer mensen onverschillig: ze lopen achteloos over de ‘Stolpersteine’ (de kleine gedenktekens die in de stoep worden aangebracht op plaatsen waar Joodse mensen zijn weggevoerd) in plaats van erover te struikelen (in de letterlijke en figuurlijke betekenis), zoals de bedoeling was; Auschwitz is tot een soort Hollywood-decor verworden dat ingesteld is op toeristen; en de goedbedoelde pogingen om de Holocaust inzichtelijk te maken via vergelijkingen met andere slachtingen uit de geschiedenis hebben tot gevolg dat de uitzonderlijkheid van de Shoah eigenlijk teniet gedaan wordt. Frambach moet vaststellen dat, ondanks alle inspanningen, het trauma lijkt te slijten:
 
‘Het verschrikkelijke was nu dat het amper nog pijn deed. Dat was de eigenlijke verschrikking, en meer nog: voor hem was dat het eigenlijke. Dat die misdaad, hoe groot hij ook was, geen pijn meer deed.’
 
En dat deprimeert Frambach minstens evenzeer als zijn werk. De enige met wie hij kan praten is Graziela, zijn beste vriendin. Ook zij was helemaal bezeten door het schuldige verleden van Duitsland tot ze zich helemaal verloor in een relatie met een getrouwde man. Het maakt dat zij haar focus heeft weten te verleggen naar de (lichamelijke) liefde, terwijl Frambach bezeten blijft door gedachten over de volgens hem onjuiste omgang met de Duitse schuld.
 
Iris Hanika snijdt in Het eigenlijke een heikel thema aan, namelijk wat in het Duits ‘Vergangenheitsbewaltigung’ heet. Dat is maatschappelijk en politiek een ingewikkeld onderwerp omdat vragen over de ‘proportionaliteit’ van de aandacht en een ‘juiste’ benadering altijd explosieve discussiestof bevatten. De kwesties die deze roman opwerpt zijn dan ook stuk voor stuk lastig. Door het gebruik van enerzijds een zekere afstandelijkheid en anderzijds ironie (die bij momenten zelfs in cynisme omslaat) wordt de confrontatie met de aan de orde gestelde problematiek zelfs nog ongemakkelijker. En ook het voortdurende intertekstuele spel met beroemde regels uit de Duitse literatuur die verbasterd worden, zorgen voor voortdurend ongemak tijdens de lectuur. De lezer dient zich te positioneren tussen twee polen: aan de ene kant het voortdurende en kwellende bewustzijn van de misdaden tijdens de Tweede Wereldoorlog waaronder Frambach lijdt en aan de andere kant de totale desinteresse of zelfs de volledige vergetelheid. Daarmee levert Hanika een kritische roman af vol ethische vragen.
 
Iris Hanika: Het eigenlijke, De Arbeiderspers, Amsterdam 2021, 200 p. ISBN 9789029541374. Vertaling van Das Eigentliche door Jantsje Post. Distributie L&M Books


deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri