Nederlands proza

BOEKEN NR. 2, SEPTEMBER 2015

Frans Kellendonk: De brieven

door Carl De Strycker

Frans Kellendonk is de auteur van een klein, maar hogelijk gewaardeerd oeuvre dat hij in de korte periode van 1977 tot aan zijn vroege dood in 1989 bij elkaar schreef. Hij kwam uit het niets met een zeer knappe verhalenbundel, Bouwval, die ook meteen succesvol was en werd met zijn Mystiek lichaam (1986) een heus schandaalauteur. Bovendien was hij niet vies van een relletje: hij polemiseerde tegen de Nederlandse anglistiek en trok heftig van leer tegen de Shakespeare-vertalingen van Gerrit Komrij. Mystiek lichaam werd dan weer het middelpunt van een hetze waarin de schrijver conservatisme, homofobie en antisemitische werd verweten. En ook zijn levenswandel was niet onbesproken: Kellendonk was een notoir homoseksueel en een van de eerste slachtoffers van de aidsepidemie in de jaren tachtig. Zowel poëticaal als biografische een boeiende figuur dus.
Een biografie over de man ontbreekt vooralsnog, maar nu is er wel een ruime keuze uit zijn brieven, verzameld door Oek de Jong en Jaap Goedegebuure. Een prachtig boek dat niet alleen inzage geeft in de levenswandel van de auteur – die opvallend open is tegenover zijn briefpartners over zijn seksueel losbandige leven – maar ook zijn literatuuropvattingen expliciteert. Aangezien hij een productief briefschrijver was (het boek bevat 450 bladzijden en daarmee niet eens alle correspondentie) volg je hem op zijn levenspad, vanaf het moment dat hij zijn scriptie schrijft, via zijn promotie, zijn debuut als romancier en zijn werk als vertaler tot zijn gloriejaren, waarin hij een veelgevraagd schrijver is, en uiteindelijk zijn dood. De eerste 150 bladzijden zijn voornamelijk gericht aan zijn familie en aan Jan Duyx, Kellendonks eerste langdurige relatie. Hij doet verslag van zijn vorderingen op wetenschappelijk gebied, van zijn avontuurtjes en zijn liefde voor Duyx. Daarna, als hij literair gaat functioneren, worden de brieven interessanter: ze geven inzage in zijn pogingen om als vertaler bepaalde Engelstalige auteurs (Henry James vooral) te promoten in de Nederlanden, zijn onderhandelingen met uitgevers en in de werkzaamheden aan zijn eigen oeuvre. Later formuleert hij tegenover recensenten die hem een literatuuropvatting toeschrijven expliciet zijn poëtica en zie je hem hard marchanderen over geld. Het is bijzonder interessant om te zien hoe hij zijn positie in de Nederlandse literatuur opeist, tracht te consolideren en zeer bewust een beeld van zichzelf schept. Bovendien is Kellendonk een meesterlijk stilist en valt er heel wat te genieten van de knappe wijze waarop hij formuleert. En af en toe is hij ook heerlijk pedant, wanneer hij mensen terechtwijst of verbetert.
Literatuur-historisch lijken mij die brieven het belangrijkst waarin Kellendonk stelling neemt in de rel rond Mystiek lichaam en de briefwisseling met Oek de Jong over een tijdschriftproject dat nooit van de grond kwam. Zeker de positiebepaling tegenover De Jong, die hij een romantisch schrijver noemt terwijl hij zichzelf een klassiek auteur vindt, is poëticaal zeer belangwekkend. Biografisch is er die ene brief, d.d. 15 augustus 1988, aan de microbioloog Coutinho, die een bijzonder licht werpt op de mogelijke oorzaak van Kellendonks hiv-besmetting. Het lijkt erop dat niet zijn promiscue levensstijl, maar de deelname aan een medisch experiment met homoseksuele mannen, waarbij bloedplasma van hepatitis B-lijders werd toegediend aan een groep proefpersonen de ziekte bij Kellendonk veroorzaakt heeft, hoewel de onderzoeker per kerende antwoordt dat dit uitgesloten is.
Doordat dit boek een leeseditie is, waarin de samenstellers niet met noten werken, maar met verduidelijkende inleidinkjes bij de brieven die daarom vragen, is De brieven aangenaam leesbaar. Het biedt een beeld van het leven en de werkzaamheden van een van de belangrijkste Nederlandse auteurs (ook al bekruipt je in de meer persoonlijke brieven soms het gevoel van voyeurisme, en zijn Kellendonks seksuele escapades soms erg ontluisterend), en bij uitbreiding in het functioneren van de literaire wereld aan het einde van de jaren zeventig en in de jaren tachtig. Een boeiend document.
 
Amsterdam : Querido, 2015, 479 p., [32] p. pl. : ill. ISBN 9789021457987

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri