Vanaf negen jaar

JEUGDBOEKEN NR. 5, MAART 2016

Martijn Niemeijer : Wat niemand ziet

door Jürgen Peeters

10+ - ‘Pa en ma zijn dood. Sinds vanmiddag’. Een behoorlijk heftige eerste zin, temeer aangezien het om een overlijden ‘onder verdachte omstandigheden’ gaat. Aan de begripvolle agente Fairouz vertelt protagoniste Ros(witha) in een lang uitsponnen flashback wat het betekent om in een onveilige gezinssituatie met een agressieve vader en gokverslaafde moeder op te groeien. Enerzijds verstopt Ros zich onder haar eeuwige pet en weigert ze nog langer te communiceren, anderzijds ontvlucht ze vanuit een escapistisch verlangen naar geborgenheid de ouderlijke woning en creëert ze op  ‘bijzondere plekken in de stad’ met gevonden voorwerpen een eigen ‘afvaltuintje’. Ros overtuigt als scherp observator van stemmingen, gevoelens en gedachten. Ze is zo’n sensitief kind dat dode dieren begraaft en empathie voelt voor de kastanjeboom die z’n vruchten in de herfst verliest:  
 
‘Ik besluit naar de Kleine Kerk te gaan op een paar papieren duiven op te halen. Die kunnen op de boom passen en voor hem koeren tot hij rustig wordt en de pijn niet meer zo voelt.’
 
In dit hard, bijwijlen zelfs rauw verhaal zijn het spaarzame, met zorg uitgewerkte beelden die tegelijkertijd als overtuigende metaforen voor Ros’ gemoedstoestand fungeren.
 
Groot is Ros’ verbazing wanneer ze in haar ‘tuintjes’ kleine dierenfiguren van kastanjes en ijzerdraad vindt. Hoewel de ontwerper zijn identiteit voorlopig nog niet wil prijsgeven, ontstaat een voorzichtige toenadering tussen beide getormenteerde zielen. Hij slaagt waar Ros’ goedbedoelende tante Jill en haar leerkracht falen: door de ruwe bolster prikken en communicatie aangaan, al is het maar via snippers papier. Via verhalen en notities van anderen achterhaalt Ros uiteindelijk de identiteit van de zwerver Floriaan, in wie de volwassen lezer misschien de figuur van de Nederlandse klokkenluider Fred Spijkers herkent, aan wie het boek is opgedragen. Aan jongere lezers zal deze verwijzing waarschijnlijk voorbijgaan, maar dat hoeft geen euvel te zijn; belangrijk is vooral Floriaans bijdrage als zielsverwant, die op cruciale wijze Ros’ evolutie ondersteunt.  
 
Net wanneer Ros haar ‘beschermengel’ in levende lijve zal ontmoeten, slaat het noodlot toe. Het resulteert in een sterk geconstrueerde passage, die de eerder zorgvuldig uitgewerkte authenticiteit mist en vooral bedoeld lijkt als aanloop naar de geruststellende slotscène. De stem van het getraumatiseerde kind, dat een eerlijk en oprecht portret ‘vanbinnen uit’ garandeert, wordt vervangen door het standpunt van de volwassen auteur. Zoals wel vaker in dit soort literatuur ontstaat zo een discrepantie tussen enerzijds de goede bedoelingen van de auteur die met een positieve noot wil eindigen en anderzijds de problematische maatschappelijke situatie, die niet zomaar ‘opgelost’ kan worden.  
 
Wat niemand ziet is zo’n debuut dat meteen de aandacht trekt. Toegegeven, het is nog geen geheel geslaagd verhaal; het potentieel boeiende uitgangspunt verzandt gaandeweg in een voortkabbelende verhaaltje dat weleens geforceerd overkomt en aan authenticiteit ontbreekt, getuige het gezochte einde. Maar ik onthoud ook de originele plot, sterk uitgewerkte karakters, rake typeringen en treffende metaforen, die doen uitkijken naar nieuw werk van deze beloftevolle auteur.
 
Amsterdam : Leopold 2016, 148 p. ISBN 9789025869632 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri