3+ - Bliksemsnel
maakt de Franse illustrator Blexbolex internationaal carrière met dikke boeken
die lezen als verhalende portfolio's van een vernieuwend graficus met een
nostalgische toets. Hij maakt zowel graphic novels als illustraties voor
kinderboeken, en valt op met verrassende combinaties van die twee uitersten. De
grafische roman Destination Abecedaria (2008) bijvoorbeeld is een
abc-boek waarin een sciencefictionthriller verwerkt zit. Of nog, de jonge
meester van de Vlaamse graphic novel, Brecht Evens, beschouwt het werk van
Blexbolex als een continue inspiratiebron. Wat de twee alleszins gemeen hebben,
zijn het gewaagde gebruik van kleuren, silhouetten en transparante vlakken.
De twee boeken
die bij Clavis verschijnen, Allemaal mensen het mooiste boek ter
wereld', althans op de Leipziger Buchmesse 2009) en Seizoenen, getuigen
van hetzelfde soort combineren van jeugdillustratie met grafisch experiment. De
boeken zullen zowel kinderen als volwassenen aanspreken, al zullen kinderen de
hulp van ouderen nodig hebben om alles te begrijpen en geïnteresseerd te
blijven in het grote aanbod aan visuele verbanden en associaties. De prenten
links en rechts staan in verband met elkaar, maar dat is niet altijd even
eenvoudig te begrijpen.
Allemaal mensen bevat
een honderdtal mensenparen in allerlei vormen en betekenissen. Boven de figuren
komt in grote, blauwe letters het identificerende woord. Als volwassen kijker
moet je geen moeite doen om de afgebeelde figuur te herkennen, wel om het
verband met de volgende prent te begrijpen. Kinderen zullen vaak uitleg
behoeven bij het afgebeelde, omdat ze de woorden of culturele referentie nog
niet kennen. Het verband tussen de prenten gaat van eenvoudig en logisch
(moeder-baby, politieman-dief), over associatief en contrastief
(voetballer-kwajongen, koorddanseres-gewichtheffer, slaapwandelaar-speleoloog)
tot verschillende graden van humor en doordenken (dirigent-tiran,
meisje-grappenmaker, en zelfs secretaresse-yeti!).
Het verband kan zowel
inhoudelijk zijn (klanten-dienster, mijnwerker-grotbewoner) als vormelijk (een
brandweerman en heks zijn allebei in de weer met een rookwolk, een acrobate en
loodgieter wringen zich in gelijkaardige bochten). Soms moet je het verband
zoeken in een detail: het touw bij bergbeklimmers en bouwvakkers, het raam bij
een lekkerbek en een glazenmaker. Het contrast kan te wijten zijn aan context:
dakloze-kampeerster, reiziger-emigrante. De voortdurende wissel in soorten van
verbanden houdt dit boek boeiend en doet je, uit nieuwsgierigheid naar het
volgende verband, over de narratieve beperking van het concept heenstappen. De
variatie in associatie en doordenken spreekt de verbeelding aan, zoals de
oorspronkelijke titel L'imagier des gens uitwijst.
Al even aansprekend is de
tekenstijl. Blexbolex werkt digitaal, maar zijn grafische (klare) lijn en
kleuren (vooral blauw en oranje) zijn verwant aan die van de jaren vijftig,
vroege jaren zestig. De figuren zijn vrij grove en stijve silhouetten zonder
veel detail. Toch zit er veel sierlijkheid in de prenten dankzij de verfijnde
handen, de frisse kleuren, het uitgespaarde wit en het gebruik van
transparante, overlappende vormen. Met beperkte middelen weet Blexbolex
grafische hoogstandjes te realiseren. Ook niet mis is de prachtige, uitvouwbare
kaft waarop het wemelt van de gezichten en silhouetten uit het boek.
Seizoenen gaat
enkele stapjes verder dan Allemaal mensen. Blexbolex laat het binaire
verband wat los en werkt aan langere reeksen. Door die reeksen heen komen een
aantal vormen en associaties terug. Na vier overzichtsplaten van de seizoenen
volgen drie jaarcycli, telkens van lente tot winter. In een eerste, korte
cyclus staat 'genieten' voorop, met vooral beelden van puur genot (fruit,
zonnebaden, skiën). De tweede, iets langere cyclus concentreert zich op het
klimaat en toont veel negatieve gevolgen van slecht weer (hagel die bloesems
vernietigt, brand bij droogte, een kwetsuur bij het oogsten van mossels).
De derde, heel
lange cyclus is abstracter van aard, met beelden over culturele activiteiten
verbonden aan seizoenen, gevoelens en herinneringen omtrent het weer, leven en
dood, etc. Een associatieve reeks vertrekt van vuurvliegjes, gaat naar wens
(een vallende ster), herinnering (deze melancholische prent van een herfstig
bos verwijst naar een eerdere zomerse, romantische wandeling), jachttrofee (een
hertenkop), vergeten voorwerp (een badhanddoek die we eerder zagen in het boek)
en terugkeer (naar het vakantiehuis). Waar in de eerste twee cycli de
opeenvolging en verbanden in de reeksen eenvoudig zijn, komen in de laatste
cyclus iets moeilijkere associaties.
Omdat de seizoenscycli opbouwen
in lengte en moeilijkheidsgraad, blijft de kijker geïnteresseerd doorbladeren.
Het geheel is makkelijker te begrijpen dan Allemaal mensen, en zal
daarom wellicht vlugger een jonger publiek aanspreken. Er zit veel variatie in
het boek, maar de associaties verrassen niet zo vaak als in het eerste boek.
Visueel breidt Blexbolex zijn palet enorm uit. Meer kleuren, detail, decor,
dynamiek, overlappende vormen en complexe compositie. Omdat alles dankzij de
digitale methode goed 'geserreerd' blijft, gaat de aandacht uit naar de
gewaagde kleurkeuze en de opbouw van de compositie. De link met de jaren
vijftig en zestig blijft overeind. Uit grote, goedgevulde prenten als
'carnaval' en 'brandweermannen' blijkt duidelijk hoe vergelijkbaar het werk van
Blexbolex is met dat van Brecht Evens. De vollere prenten zijn grafisch minder
radicaal dan die in Allemaal mensen, maar geven een zintuiglijk en
toegankelijk beeld van alle soorten associaties die we bij de seizoenen maken.
Blexbolex:
Allemaal mensen, Clavis, Hasselt 2014, 204 p. : ill. ISBN 9789044812091.
Vertaling van L' imagier des gens
Blexbolex: Seizoenen, Clavis,
Hasselt 2011, 204 p. : ill. ISBN 9789044812909. Vertaling van Saisons
Oorspronkelijk
verschenen in De Leeswelp 2011
deze pagina printen of opslaan