Vanaf zes jaar

JEUGDBOEKEN NR. 10, NOVEMBER 2018

Andrea Beaty, David Roberts (ill.): Ada Dapper, wetenschapper

door Henk Van Viegen

6+ - Het begon al in 2007, met Iggy Peck, Architect (nog niet vertaald), over een jongen die op heel vroege leeftijd zwaar geïnteresseerd is in gebouwen en bouwsels. Uit Iggy’s schoolklas die Roberts toen tekende, plukte Beaty in 2013 een verlegen meisje van wie je nooit beide ogen tegelijk zag: Rose. Over haar schreef ze in Rose Revere, Engineer (vertaald als Roza Rozeur, ingenieur). In hun klas zat een intrigerend, observerend Afro-Amerikaans meisje, dat deze keer de eer te beurt valt hoofdpersoon te worden: Ada. De drie boeken zijn razend populair in de VS, met ook allerlei afgeleid materiaal en een verzamelbox.
 
Ada is drie als ze al wel van alles heeft onderzocht, en daarbij voor een hoop rommel zorgt, maar nog geen woord heeft gesproken. Als ze dat wel gaat doen, stelt ze meteen vier van de fundamentele (en ook journalistieke) vragen: Waarom? Hoe? Wat? Wanneer? Om daarna weer te starten met Waarom? Haar ouders en broer doen hun uiterste best om haar vragen te beantwoorden en, helemaal als ze op school nog veel actiever wordt, haar bij te benen. Dat gaat maar net, tot het bijna uit de hand loopt: Ada denkt met het stoppen van de kat in de wasmachine een vraag te kunnen beantwoorden. Crisis! Pa en ma gaan in de kalmeringsmodus en Ada moet in de Denkstoel. Het verhaal begint opnieuw, een wetenschapper-in-de-dop is niet te stoppen. Ada krijgt planken voor haar spullen en een muurgroot vel ruitjespapier om haar berekeningen op te maken.
 
Aan Edward van de Vendel de taak het soepel lopende, gepaard rijmende Engels te vertalen. Kennelijk was dat pittiger dan de vertaling van het Rose-boek, of hij was niet in topvorm. Vooral ritmisch/metrisch kunnen de, ook niet altijd even soepel rijmende regels, een paar keer niet overtuigen. Hij probeert dicht bij de Amerikaanse tekst te blijven, wat soms enige verkramping oplevert en waardoor overigens ook tamelijk lastige woorden bleven staan, zoals ‘feit en fictie’ en ‘hypothese’. Door een vertaling van ‘curious girl’ naar onderzoeksmeisje (met onderzoeksvragen), en ‘een kind met een hartstochtelijk brandende bezigheid’ kwamen er nog een paar lastige bij. Eén keer wijkt Van de Vendel erg leuk af. Op Roberts begeleidende tekening van een muziekboekje, bij Ada’s tweede waarom-vraag, zien we de tekst ‘Mijn Grootvaders Klok’. ‘Waarom hebben we het nooit over grootmoeders klok?’, vraagt Ada, waar het origineel ‘granddaughter’s clock’ heeft.
 
Voor welke leeftijd is dit boek? Voor kinderen vanaf zes jaar, lijkt me, die onderwerp en woordkeuze nog pittig genoeg zullen vinden. Over de hoofden van het meekijkende, meelezende kind krijgen ouders/opvoeders een heldere boodschap, lekker Amerikaans: bezorgdheid mag je zeker hebben over zo’n bijzonder kind, natuurlijk, maar beheers je en blijf praten en het potentieel van het kind stimuleren! Niet voor niets is Ada, voluit Ada Marie, vernoemd naar Ada Lovelace en Marie Curie (deze informatie vind je achterin, bij het colofon). Het boek kan goed ingezet worden in de klas.
 
Voor de kleintjes mag de tekst dan erg moeilijk zijn, er is wel van alles te zien op en te beleven aan de tekeningen. De ongestructureerdheid van het al jong onderzoekende kind wordt mooi weergegeven door alle spullen waarmee Ada zich omringt. Overal ligt of staat wat. Je kunt ook meetellen met Ada, als zij dat zichzelf aan het leren is. Voor de letters die haar vader en moeder omhoog houden, heeft ze nog even geen aandacht. Running gags, tot en met het colofon, zijn oudere broer (die geen tekst heeft) en de kat. Kat bevindt zich vaak in broers armen, maar mag ook ‘commentaar’ leveren, bij voorbeeld als Ada de hele muur heeft volgekliederd met formules en wetenschapsvragen (kat ziet sterretjes).  
 
Oplettende lezertjes en hun ouders worden bediend met boektitelgrapjes. Ada’s ouders en broer lezen in wetenschappelijke boeken geschreven door Professor Beaty of Dr. Roberts. Op de grond zie je boeken van of over Marie Curie en Ada Lovelace. Gaaf is de tekening bij de zin ‘maar soms ging haar nieuwsgierigheid sneller dan zij [de ouders]’. Ouders en broer weten samen de namen van alle ‘gewone’, erg bekende planeten, zo blijkt uit de blaadjes die ze ophouden. Maar op Ada haar vel staat… Haumea, een niet zo lang geleden ontdekte dwergplaneet. Mooi gevonden is het millimeterpapier op omslag en schutbladen, maar dat dateert al van Iggy Peck, Architect en is ook te zien op en in het Roza-boek. Het verbindt de drie boeken van de reeks nog eens extra.
 
Lezers van de vorige twee boeken van het duo Beaty-Roberts herkennen uiteraard Ada’s schoolklasje. Juf Joke is er weer (hier gewoon: juf), en op de slottekening zien we in de groep, allebei en als enigen met een potlood achter het oor, Iggy Peck en Roza Rozeur. Wie weet, wordt er nog een vierde kind uitgelicht voor een nieuw deel van deze knappe serie.
 
Andrea Beaty, David Roberts: Ada Dapper, wetenschapper, Nieuwezijds, Amsterdam 2018, 36 p. : ill. ISBN 978905712 5119. Vertaling van Ada Twist, scientist door Edward Van de Vendel. Distributie EPO 

deze pagina printen of opslaan