Vanaf negen jaar

JEUGDBOEKEN NR. 11, DECEMBER 2018

Jef Aerts, Martijn Van der Linden (ill.): De blauwe vleugels

door Jen de Groeve

‘Het zuiden is er altijd. Soms ligt het links van je, dan weer rechts of recht vooruit. Maar welke kant je ook opgaat, het is maar één stap van je vandaan. Je moet het alleen kunnen zien.’
 
9+ - Josh en Jadran zijn broers. Josh is vijf jaar jonger dan Jadran, maar volgens zijn moeder is Jadran het ‘kleine broertje’ en Josh zijn beschermengel. Jadran is zestien, stevig gebouwd en heeft een verstandelijke beperking. Ze noemen hem thuis ‘reus’. Hij is onvoorspelbaar, dwingend en impulsief.  
 
Op een wandeling tijdens de herfstvakantie zien ze hoe de kraanvogels aan de trek naar het zuiden beginnen. Een jonge vogel is verstrikt geraakt in een visnet en blijft achter. Jadran is vastbesloten, de vogel moet mee naar huis en hij zal hem verzorgen. Ze vangen wormen en insecten voor hem en Spriet is al vrij snel weer mobiel, maar hij maakt geen aanstalten om te vliegen. Jadran haalt de blauwe vleugels uit mama’s theatercarrière uit de kelder en zal het hem voordoen, zodat hij zijn familie kan vervoegen die naar de winterverblijfplaats in het zuiden is vertrokken.
 
Josh tracht uit alle macht zijn grote broer bij die onderneming onder controle te houden. Als Jadran met Spriet de brandladder op wil om de vogel tot vliegen te dwingen, gespt Josh om ongelukken te voorkomen zelf de blauwe vleugels om en klimt naar boven. Maar Jadran is niet te stoppen en volgt hem de ladder op. Overtuigd als hij is dat je alles kunt als je het maar graag genoeg wilt – dat is wat ze hem voorhouden in het dagverblijf --, lanceert hij met een stevige duw Josh en de kraanvogel in een noodlottige vlucht. Josh eindigt met drie gebroken botten in een rolstoel.  
 
De begeleidster uit het dagverblijf meent dat de situatie thuis niet meer veilig is en stelt voor om Jadran op te nemen in een leefgroep. Maar Josh noch Jadran zijn voor het voorstel gewonnen, broers haal je immers niet uit elkaar. Jadrans volgende plan dient een dubbel doel: hij vult een sporttas met kleren en proviand, pikt de tractor van het dagverblijf en gaat met Josh op weg naar het zuiden. Zo kunnen ze samenblijven en tegelijk de kraanvogel naar zijn winterverblijfplaats in Spanje brengen.
 
Door de roadtrip heen is een onderliggend verhaal geweven over thuiskomen, over de veilige geborgenheid van een warm gezin. Jef Aerts blinkt ook in dit boek opnieuw uit als stilist. Hij doorspekt het verhaal, zonder dat het ook maar een enkel moment overdadig wordt, met ongecompliceerde, heldere beelden zoals deze: ‘Ik frommelde oordopjes van mijn gedachten en deed mijn ogen dicht.’ Of wanneer zijn moeder zich neerlegt bij het feit dat Jadran niet thuis kan blijven:
 
‘Haar boezem schokte, maar haar hart bleef muurvast op zijn plek.’  
 
Met de ‘adembrug’ die de broers elke avond maken opdat Jadran zou kunnen inslapen, schept Aerts een tastbaar symbool voor hun innige verbondenheid. Samen ademen en elkaars ritme aannemen reikt verder dan dat dagelijkse slaapritueel. Josh zal het hele verhaal door een ‘adembrug’ maken voor zijn broer, wat die ook uithaalt en ook al weet hij niet altijd waar de overkant is.  
 
Ook de symboliek van de blauwe vleugels is knap uitgewerkt. De vleugels, een theaterattribuut, dateren van een periode dat het gezin nog heel was, en de ouders samen bij het theater waren. Josh was te klein om zich de breuk te herinneren, maar Jadran weet het nog wel. Wanneer ze met de tractor onderweg zijn naar het zuiden, imiteert hij een ruzie tussen hun ouders, waarna ze uit elkaar gingen omdat vader zijn carrière niet wilde laten hypothekeren door de kinderen. Jadran sleept al jaren een onuitgesproken schuldgevoel mee. Het terugvinden van die vleugels brengt de jongens er niet alleen toe om de kraanvogel te brengen waar hij thuishoort, ze werken ook als een katalysator voor het gezin, waarin vooral de plaats benadrukt wordt die Jadran erin heeft.
 
Aerts problematiseert de situatie van het gezin niet, maar je pikt gaandeweg de lectuur wel een en ander op. Over hun krappe flat in een woonblok, bijvoorbeeld, waar ze ‘als musjes bij elkaar’ zitten. Dat klinkt best gezellig, maar het zegt ook iets over de beperkte middelen waarmee het gezin na de scheiding verder moet. Dat blijkt uit meer, terloops vermelde details die de lezer zelf een plek moet geven in het verhaal. De spanning binnen het nieuw samengestelde gezin, die ontstaat wanneer Murat en Yasmin, moeders nieuwe partner en zijn dochter, bij hen intrekken, blijft misschien net iets te veel in de marge. Yasmin krijgt niet echt gestalte en de gespannen relatie tussen de kinderen blijft een beetje in de clichés hangen.
 
De avontuurlijke reis per tractor bevat de nodige luchtige en spannende elementen waardoor de lezer ook moeiteloos meegenomen wordt in het onderliggende verhaal. Dat verhaal is wat mij betreft ook het sterkst uitgewerkt, want de roadtrip bevat wel een paar weinig geloofwaardige ontwikkelingen. Jammer vind ik ook dat Aerts het verhaal al te duidelijk wil afsluiten. Een en ander moet plots worden uitgelegd, waar de lezer zich in de loop van het verhaal toch aan een suggestieve schrijftrant geadapteerd had.

Dat neemt niet weg dat De blauwe vleugels zeer veel troeven heeft. Zonder drempels op te werpen en op een lichte toon schept Jef Aerts waarachtige karakters en gaat in op wezenlijke dingen uit het leven van alledag. Hij doet dat met een bijzonder goed inlevingsvermogen en in een rijke, poëtische taal.
 
Jef Aerts: De blauwe vleugels, Querido, Amsterdam 2018, 184 p. : ill. ISBN 9789021414874. Distributie L&M Books 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri