Vanaf negen jaar

JEUGDBOEKEN NR. 10, DECEMBER 2021

C.S. Lewis: De kronieken van Narnia

door Jen de Groeve

9+ - In 2020 was het precies zeventig jaar geleden dat The lion, the witch and the wardrobe (1950) verscheen, het eerste boek van C.S. Lewis in zijn zevendelige reeks The chronicles of Narnia. Dat was wellicht de aanleiding voor de Nederlandse uitgeverij Kok om de volumineuze omnibus De kronieken van Narnia, in een vertaling van Madeleine van den Bovenkamp-Gordeau en voor het eerst uitgebracht in 2006, te laten herdrukken. Intussen is ook Imme Dros voor dezelfde uitgever bezig met een nieuwe vertaling, waarvan nu de eerste drie boeken op de markt zijn. Hoewel, De wereld achter de kastdeur, Prins Caspian en De reis naar het Morgenland zijn in de reeks respectievelijk 2, 4 en 5 genummerd. Waarom die dan eerst vertalen? Over de volgorde waarin de Narnia-boeken best gelezen worden, is al behoorlijk veel inkt gevloeid.  

Lewis schreef The lion, the witch and the wardrobe (De wereld achter de kastdeur) als eerste en in 1955 pas, als op een na laatste in de reeks, The magician’s nephew (Het neefje van de tovenaar), dat een soort prequel is op The lion, the witch and the wardrobe. Volgens de chronologie van het verhaal komt Het neefje van de tovenaar dus eerst. Lewis zelf vond dat de boeken best in chronologische volgorde werden gelezen en niet in de volgorde dat hij ze schreef. Veel literatuurwetenschappers zijn het daarover niet met hem eens, onder meer omdat de lezer op die manier inconsistenties in het verhaal tegenkomt. Hoe het ook zij, in de Nederlandse Narnia-omnibus kun je de verhalen in chronologische volgorde lezen, Imme Dros vertaalde in de volgorde dat de boeken oorspronkelijk verschenen zijn (als eerste dus de nummers 2, 4 en 5). Wie zich wil verdiepen in The Narnian Order of Things kan daarvoor terecht op de officiële C.S. Lewis-site, maar het was wel zo prettig geweest had ook de uitgever voor een beetje toelichting gezorgd. Een argeloze lezer kan namelijk licht gaan twijfelen waar hij zich met welk boek juist bevindt in het geheel.
 
Het heet dat de vertaling van Madeleine van den Bovenkamp-Gordeau, die al een paar tientallen jaren meegaat, haar beste tijd gehad heeft. Er is echter niets mis mee en ik zou ze ook niet verouderd noemen. Wel wat omslachtig misschien, met zinnen waarin alles wordt uitgezegd. Dat is niet de stijl van Imme Dros. Haar vertaling is korter dan die van Van den Bovenkamp-Gordeau en ook dan C.S. Lewis’ tekst. ‘Ik vertaal wat er staat, maar laat dingen weg die overbodig zijn’, zegt ze in een interview in het Algemeen Dagblad. Als je de oorspronkelijke tekst naast Dros’ vertaling legt, merk je dat ze niet inhoudelijk schrapt, maar de tekst op een pragmatische manier compacter maakt. Het is soms een kwestie van slechts een woord hier en daar. Een mooi voorbeeld van haar werkwijze zie je al meteen in de titel De wereld achter de kastdeur. Eerder werd dat deel vertaald als Het betoverde land achter de kastdeur en ook de oorspronkelijke titel geeft weg dat het hier om iets magisch gaat. Die suggestie mocht weg van Dros en daarmee schrapt ze eigenlijk niets, ze biedt in tegendeel meer ruimte aan de lezer.
 
In De wereld achter de kastdeur komen vier kinderen tijdens de Tweede Wereldoorlog vanwege de luchtaanvallen op Londen, terecht bij een oude professor op het platteland. Via een vreemde kleerkast komen ze in Narnia terecht, waar een heks ervoor gezorgd heeft dat het er altijd winter is. Samen met de leeuw Aslan binden de kinderen de strijd aan tegen de heks. In Prins Caspian roept Caspian de hulp van de vier kinderen in om zijn land uit de klauwen van zijn boosaardige oom Miraz te redden. Opnieuw kunnen ze niet zonder de hulp van Aslan. In De reis naar het Morgenland gaan ze samen met Caspian op zoek naar zeven verdwenen vrienden van zijn vader.
 
De Narnia-boeken dragen onvermijdelijk de stempel van hun tijd en er sijpelt onmiskenbaar een christelijke moraal in door. Dros heeft er zich in alle geval niet aan gestoord omdat Lewis zijn overtuiging op een speelse manier door het verhaal weeft. Zij waardeert vooral zijn rijke fantasie, zijn taal en zijn nuchtere manier van vertellen. Ook mogen we niet vergeten dat C.S. Lewis, met zijn creatie van Narnia, net zoals zijn literaire vriend J.R.R. Tolkien met Midden-aarde, een duidelijke stempel heeft gedrukt op het fantasy-genre van vandaag. Deze eigentijdse, vloeiende vertaling is zeer welkom.
 
C.S. Lewis: De wereld achter de kastdeur / Prins Caspian / De reis naar het Morgenland, Kok Boekencentrum, Utrecht 2021, 141 / 165 / 186 p. ISBN 9789026623554 / 9789026623653 / 9789026623677. Vertaling van The lion, the witch and the wardrobe / Prince Caspian / The voyage of the Dawn Treader door Imme Dros. Distributie VBK België
 
C.S. Lewis: De kronieken van Narnia, Kok Boekencentrum, Utrecht 2020, 1183 p. : ill. ISBN 9789043525916. Vertaling van The chronicles of Narnia door Madeleine van den Bovenkamp-Gordeau





deze pagina printen of opslaan