Vanaf zes jaar

JEUGDBOEKEN NR. 10, DECEMBER 2021

Gerda Dendooven: De heen-en-weerbrief

door Sofie Brants

6+ - De heen-en-weerbrief, gericht aan een nog onbekende Krullenbol, wordt geschreven in de kamer van een jongen. Wanneer hij de brief op de post wil doen, rukt een plotse windvlaag het papier uit zijn handen.  

De heen-en-weerbrief werd eerst uitgegeven in het Frans en auteur Gerda Dendooven vertaalde het daarna zelf naar het Nederlands. De originele titel, Va et vient, verscheen in 2020 en werd geschreven op een hoogtepunt in de coronapandemie. Ergens is dat niet zo verrassend, het is pas in tijden van gemis en afzondering dat we de eenvoud van schriftelijk contact opnieuw leren appreciëren. Het verhaal duidt bovendien het herkenbare verlangen om iemand terug te zien (‘ik verstop me in een envelop en vlieg naar je toe’), een verlangen dat brandend actueel is.
 
In een spannende achtervolging van de gele envelop wisselt deze op elke pagina van hand (of dierenpoot). Zo gaat hij van een vrouwelijke boef naar een politie-agente naar een vader met buggy en van een toeristenfamilie op zonvakantie naar een vluchtelingengezin in een tentenkamp. Zoals wel vaker hebben maatschappelijk relevante thema’s een onmiskenbare plaats in het werk van Dendooven. Ze worden subtiel genoeg gebracht om de kijker aan het denken zetten, zonder daarbij enig waardeoordeel te willen opdringen. De illustrator maakt haar personages ook graag representatief voor de huidige diverse samenleving, wars van allerlei clichés en stereotyperingen.  
 
Uiteindelijk komt de brief opnieuw terecht bij de hond van de jongen, die hem post bij de bestemmeling: een meisje, Krullenbol, dat druk in de weer is met het schrijven van een antwoord aan de jongen, haar Beertje.  
 
Het uitzonderlijke karakter van dit boek bestaat erin dat tekst en beeld zowel van voor naar achter als van achter naar voren gelezen en bekeken kunnen worden. Een vernuftig idee dat ongetwijfeld een minutieuze uitwerking vereiste, want beide brieven kruisen elkaar op elke pagina en de zinnen krijgen een andere betekenis naargelang de richting waarin ze gelezen worden (‘ga je wel eens wandelen?’/‘doordeweeks of op zondag’/‘vertel me wat jij allemaal doet’).  
 
De heen-en-weerbrief speelt zich af in het hier-en-nu en kent minder de bevlogen fantasie van pakweg Stella, ster van de zee of De wondertuin. Toch schuwt Dendooven haar kenmerkende talent voor verbeelding en absurditeit niet in dit boek door plots een cowboy te laten opdraven, die op slinkse wijze de brief van het meisje probeert te onderscheppen. Deze brief, door de lezer te herkennen aan een roze envelop, kent verder een rustiger parcours, al mag de boodschapper in de vorm van een postduif ook rekenen op enkele hindernissen.  
 
Dendoovens typische expressionistische tekenstijl met afwijkende verhoudingen en perspectief maakt haar een veelgeprezen illustrator en vaste waarde binnen de jeugdliteratuur. De kunstzinnige illustraties in pasteltinten beslaan een dubbele pagina, de sobere achtergrond en humoristische details geven net genoeg prijs om de verbeeldingskracht van de jonge lezer te prikkelen.  
 
De opwinding van het wachten op een brief is iets wat we in het digitale tijdperk amper nog kennen. In haar brieftekst weet de auteur het geduld en ongeduld van de verwachting goed te vatten (‘elke ochtend kijk ik uit naar je antwoord’/‘wanneer schrijf je me weer eens?’/‘je bent me toch niet vergeten?’). Ze doet dit visueel door de tekst in schoonschrift op een hulplijn af te beelden, maar ook door de charme van het schrijfproces en het komen en gaan (‘va et vient’) van brieven te benadrukken. Het nostalgische karakter van het boek doet de oudere (voor)lezer met heimwee terugdenken aan een vervlogen tijd van penvrienden en waarin e-mail nog niet bestond.  
 
Met De heen-en-weerbrief levert Gerda Dendooven een uniek en conceptueel vernieuwend boek af dat hopelijk kinderen aanzet om zelf pen en papier bij de hand te nemen en het plezier van brieven schrijven én te krijgen te herontdekken. Een boek om minstens evenveel te koesteren als je meest kostbare brief.  
 
Gerda Dendooven: De heen-en-weerbrief, Querido, Amsterdam 2021, 48 p. : ill. Vertaling van Va et vient door Gerda Dendooven. ISBN 9789045127040. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan