Vanaf zes jaar

JEUGDBOEKEN NR. 1, JANUARI 2023

Annelies Beck, Hanneke Siemensma (ill.): Gedachten denken

door Katrien Maris

6+ - Annelies Beck gaat in Gedachten denken, haar tweede prentenboek na Toen de zee stil was (Lannoo 2015), de uitdaging aan om op kindermaat te filosoferen over gedachten. Noor, een meisje in een aandoenlijk rood jurkje en bijna altijd vergezeld door haar blauwe kat, vuurt de ene vraag na de andere af. Wat zijn gedachten eigenlijk precies en hoe komen ze tot stand? Zijn ze altijd aanwezig? Kun je gedachten wensen en ze bij je houden? En kunnen ze je ook verlaten? Hoe spelen gedachten en gevoelens op elkaar in? Zitten gedachten enkel in je hoofd? Verbluffend veel verschillende facetten van gedachten worden zo belicht en meteen voel je als lezer enige verwondering omdat je daar nog niet eerder bij stil stond.  

Een leuk detail is dat elke vraag in het blauw gedrukt is en het antwoord in het zwart, zodat de verschillende aspecten ook visueel mooi uit de verf komen. Beck behandelt elke vraag van Noor met de nodige aandacht. Ze wikt en weegt haar woorden en kiest uitdrukkelijk voor soberheid. Per bladzijde schrijft ze slechts enkele zinnen en net daardoor treedt haar grote bedrevenheid in het spelen met taal extra op de voorgrond.
 
‘Soms weet je niet wat je denkt. Soms denk je dat je iets weet. Weten en denken zijn familie, maar geen vrienden.’
 
Dit is pure poëzie waar je, ook als volwassene, even bij stilstaat. Diep in je binnenste begin je te graven naar de precieze inhoudelijke betekenis van de verwantschap tussen denken en weten, een betekenis die je toch nooit helemaal lijkt te kunnen vatten. Prachtige, sterke beelden passeren de revue. ‘Soms waait een gedachte voorbij als een geur.’ ‘Gedachten als priegelende spinnetjes zijn dan weer moeilijk te verdrijven, ook al ben je ze liever kwijt dan rijk.’ Van een echte verhaallijn is hier geen sprake, wel is er de steeds terugkerende boodschap dat gedachten zowel heel fijn als erg moeilijk kunnen zijn.
 
Bovendien weet Beck op een meesterlijke manier de cirkel rond te maken. In het begin geeft ze aan hoe het vormen van gedachten behoorlijk wat activiteit vereist van een mens. ‘Denken is doen. Je kijkt en je luistert. Je duwt en trekt. Je vraagt en voelt.’ Naar het einde toe wordt duidelijk dat gedachten op hun beurt kunnen doorgroeien tot daden. ‘Dan zakken gedachten van je hoofd naar je mond en hart, naar je handen en voeten. Dan wordt denken doen.’ Gedachten en daden stimuleren elkaar dus wederzijds, in een oneindige wisselwerking. Een mooie doordenker.
 
Hanneke Siemensma, die in 2022 een Zilveren Penseel kreeg voor De haas zonder neus (Hoogland en Van Klaveren 2021), voelt met haar typische combinatie van krijt, potlood en houtskool de wat onwerkelijke sfeer van dit boek perfect aan. Nu eens dwaalt Noor door een beetje donkere landschappen, voornamelijk in zwarte en groene tinten. Dan weer leunt ze tegen een abstract geheel van zwarte balken of huppelt ze van de ene naar de andere zwevende zwarte rechthoek. Naar het eind zien we haar de krant lezen in een bibliotheek. Op elke van deze illustratie is goed voelbaar hoe Siemensma de lezer de nodige mentale ruimte geeft door behoorlijk wat eenvoudig wit te laten en de illustratie zeker niet te overladen.
 
Bijzonder fascinerend is de dubbelbladige illustratie waar Siemensma het proces van vergeten visueel tot leven wekt. Aan de linkerkant krijgen we een bovenaanzicht van Noor die als een nietig figuurtje in het midden van een wit blad op haar knieën met kleurige knikkers, haar gedachten, zit te spelen. De knikkers, niet meer dan stipjes, rollen alle kanten uit. De rechterkant is bijna volledig zwart, gevuld met nadrukkelijke, agressieve vegen van houtskool. In de lichtere tussenruimtes komen een paar gekleurde knikkers piepen. Het massieve zwart heeft iets van de dreiging van een oprukkend leger want de vegen zijn al tot ruim tot over de helft van het blad gekomen en lijken nog verder te kruipen in de richting van de argeloze Noor. De blauwe kat, die net aan de rand van de witte bladzijde stond, is al tot aan haar voorpoten door het zwart opgeslokt.
 
En dan is er nog het mysterie van het meisje in haar blauwe jurkje, dat af en toe in de illustraties opduikt. Zij zou zo Noors tweelingzusje kunnen zijn. Een sprankelend detail is dat kleur van haar jurkje dezelfde is als die van Noors kat, trouwens ook de kleur waarin de vragen gedrukt zijn. Hoe kunnen we haar verschijning begrijpen? Zij zou symbool kunnen staan voor Noors innerlijke kompas, waarmee ze haar eigen denkproces evalueert en bijstuurt. Maar is zij dan ook een gedachte van Noor? Vragen blijven opborrelen. De schitterende illustraties van Hanneke Siemensma zijn even ongrijpbaar als de filosofie zelf.
 
Annelies Beck, Hanneke Siemensma: Gedachten denken, Querido, Amsterdam 2022, 40 p. : ill. ISBN 9789045126821. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri