Vanaf zes jaar

JEUGDBOEKEN NR. 8, OKTOBER 2024

Oliver Jeffers: Begin

door Erick Kila

6+ - Het kan geen toeval zijn dat ik in korte tijd al twee prentenboeken onder ogen kreeg die de wereld als ‘theater’ voor het menselijk bestaan in een holistisch licht bezien. ‘Alle individuele verhalen maken deel uit van een groter verhaal, een groep, maar daarbinnen hebben ze een volkomen vanzelfsprekend bestaansrecht.’ In Samen op weg van Kristin Roskifte was het een pregnante conclusie. De weg naar het hoopvolle, het oog hebben voor het grote verhaal waarbinnen alle kleinere en zelfs particuliere verhalen een waardevolle plaats hebben, wordt ook ingeslagen door Begin van Oliver Jeffers.  

Jeffers (1977) is een Brits beeldend kunstenaar en schrijver die geboren werd in Australië, opgroeide in Belfast (Noord Ierland), een tijd woonde in New York en tegenwoordig zijn tijd verdeelt tussen Belfast en Brooklyn, New York. Zijn beeldende en beschouwende blik is daardoor verruimd. Een jeugd in het verdeelde Belfast prikkelde zijn besef dat je eenvoudigweg in een verhaal verzeild kunt raken dat niet meer in positieve verbinding staat met andere verhalen en waarheden.
 
Het uitgangspunt van ‘het verhaal’ als voertuig van het menselijk vermogen om niet alleen te beknellen en te verbitteren, maar ook om te verbinden en te hopen, krijgt in Begin in beelden en woorden gestalte. In een uitvoerige ‘uitleg’ achteraf merkt Jeffers op dat met Begin zijn twee creatieve richtingen, geïllustreerde verhalen en beeldende kunst, werden verenigd. Het betekende ook een ‘vereniging’ van twee soorten publiek: kinderen en volwassenen. Of die laatste vereniging geslaagd is met dit boek valt te bezien. Er tekent zich toch wel een al te scherpe tweedeling af.
 
Het boek oogt als een niet zo conventioneel prentenboek. Eigenlijk is het een prentenboek waarin de afgewogen beknopte regels tekst de belangrijkste plaats innemen. Zo zijn er dubbele pagina’s met alleen maar woorden te vinden en bladzijden waarop beelden en woorden elkaar aanvullen. Het gaat niet om drukke afbeeldingen. Jeffers schept vooral ruimte, voor beweging en gedachten. Begin heeft dan ook het karakter van een proces.
 
Hier kondigt zich een beperkende omstandigheid aan: het volgen van de gedachtesprongen van de kunstenaar vergt wel iets van de kijker/lezer. ‘Een boek uit de chaos van mijn hoofd’, zo betitelt Jeffers zijn onderneming. Nou, het chaotische is niet geheel weggenomen en zal met name kinderen bij het volgen van de denkbewegingen (te) veel moeite kosten.
 
Een belangrijk tweede deel van Begin is de zeer uitgebreide ‘uitleiding’, een relaas met essayistische trekken in een klein letterkorps. Ook hier geldt een serieuze beperking: niet te doen voor kinderen en ook geen stuk waar de volwassen lezer soepel doorheen glijdt. Dat heeft te maken met de stilistische kwaliteit (Jeffers is geen schrijver pur sang) en met een soort missionarisgeur. Waarom volgt na een beeldverhaal met een kop en een staart een lange en wellicht onbedoeld nogal dwingende ‘uitleg’? Het levert niets extra’s op of het moet een gevoel van ergernis zijn. In Samen op weg van Roskifte wordt vanuit vrijwel hetzelfde thema zonder bijsluiter iets voorgesteld. Kinderen en volwassenen kunnen met één en dezelfde creatie uit de voeten. Ze kunnen hun eigen gedachten vrij loslaten op een beeldend voorstel.
 
Begin heeft vanwege het aansprekende van de titel en de actuele zorg om de menselijke toekomst waarde, maar hoewel bedoeld voor alle leeftijden, raakt het boek verloren tussen de twee doelgroepen.
 
Oliver Jeffers: Begin, De Fontein, Utrecht 2024, 112 p. : ill. ISBN 9789026171284. Vertaling van Begin Again door Bas Haring en Maartje Beukers. Distributie VBK België 

deze pagina printen of opslaan