9+
- Patrick Ness is een van de bekendste Britse jeugdauteurs. Hij kreeg onder
meer twee keer de Carnegie Medal, de hoogste kinderboekenprijs van Engeland.
Vooral zijn SF-trilogie Chaos (Moon 2013) en zijn adolescentenroman Zeven minuten na middernacht maakten grote indruk.
Het leven van een
hagedis van niks mikt op een veel jongere doelgroep en is ook van een
compleet andere aard dan zijn bekende romans voor de jeugd. Het boek, dat
aangekondigd wordt als het eerste deel van een nieuwe serie, ligt helemaal in
de lijn van populaire reeksen als De waanzinnige Boomhut of Het leven
van een Loser. Ook hier nemen de illustraties meer ruimte in dan de tekst,
bevatten die illustraties veel elementen uit strips zoals tekstballonnen en vet
of groot gedrukte woorden die daardoor extra nadruk krijgen en gaat het verhaal
alle kanten uit, gestuwd door prettig gestoorde humor. Meer van hetzelfde denk
je dus, maar dat is zonder de verbeeldingskracht van Patrick Ness gerekend. Hij
slaagt erin op een heel eigen manier absurde humor te mengen met herkenbare
emoties en speels verwerkte maar belangrijke levenslessen. Dat doet hij in zo’n
creatieve taal dat je je kostelijk amuseert.
Hoofdpersonage is de
buitengewoon grote en sterke hagedis Zack, die tegen wil en dank een held
wordt. Het begint allemaal fout wanneer hij en zijn twee beste vrienden Daniël
en Alicia van het schoolhoofd de vervelende taak krijgen medeleerlingen zonder
pasje te bekeuren. Als ze dat proberen bij Pelicarnassus, de gemeenste pestkop
van de school, loopt het helemaal uit de hand. Zack duwt de pelikaan omver,
moet zich vervolgens van de directeur publiekelijk excuseren, maar haalt zich
toch de wraak van de onverlaat op de hals. Die wraak brengt de hele school in
gevaar, maar als de nood het hoogst is, komt Zacks heldenmoed naar boven.
Daarbij krijgt hij natuurlijk de hulp van zijn vrienden en van de blinde, maar
wijze buizerd Miel (uit te spreken op zijn Frans als honing).
Tot zover het verhaal. Dat wordt
echter met een rotvaart verteld en op zo’n typisch Britse, flegmatieke manier,
gekruid met absurde humor, dat je al snel wordt meegesleurd in een draaikolk
van kolderieke wendingen, waarbij je van de ene verrassing in de andere
tuimelt. Wat te denken van de zin ‘Zack trok de pijp van zijn korte broek
omhoog om te zien of zijn knie en Frankrijk ongedeerd waren.’ In een voetnoot
belooft de verteller later nog op het verhaal van Frankrijk en Zacks knie terug
te komen: ‘Dat is, zoals wetenschappers zouden zeggen, “behoorlijk maf”. Wat
verder blijkt dat het niet zomaar om een soort moedervlek in de vorm van
Frankrijk gaat, maar echt om het land Frankrijk dat door een toverspreuk in
miniatuur op de knie van Zacks voorouder belandde, met inwoners en al. Dat
heeft nadelen, maar zorgt wel voor lekkere kaas. En als Frankrijk aangevallen
wordt (door Pelicarnassus) gaat het leger met gevechtsvliegtuigen in de
verdediging, alles in mini-formaat. Of wat te denken van het schoolhoofd, een
het goed menende wombat met een gepantserde kont, die op het eind de redding
betekent voor Jack, zijn vrienden en de school.
Het absurde verhaal heeft ook
een emotionele laag. Zack wordt geterroriseerd door een grote zwarte hond, die
op een dag opdook en niet meer van de zijde van zijn moeder week. Een originele
en krachtige metafoor voor de depressie die om zijn moeder heen hangt als een
donkere wolk. Hoe raak Ness de emoties en karakters weet te treffen, blijkt ook
uit de typeringen van de belangrijkste personages: ‘Dit was Daniël in een hagedisvormige
notendop: een minipakketje chaos, vol met grappen en vrolijkheid, maar hij was
ook, als je hem de kans gaf, heel erg goed in vrienden zijn.’ Of over Zack:
‘Typisch Zack’ […] ‘altijd voorzichtiger dan alle anderen. Altijd aan het
nadenken over hoe je moet zijn.’
Voor de levenslessen zorgt vooral de blinde buizerd Miel,
die zijn wijsheden luidkeels schreeuwt (altijd in hoofdletters), maar beleefd
als hij is, zich daarvoor geregeld excuseert. Volgens Daniël praat hij ‘als een
oud iemand’, doordacht, een tikje hoogdravend maar altijd vriendelijk:
‘IK GING ER TIJDENS
DE PAUZE OP EEN ZEER ONBELEEFDE MANIER VANDOOR, EEN MANIER DIE NIET PAST BIJ
HET TYPE PERSOON DAT IK WENS TE ZIJN, DAN WEL DOELBEWUST PROBEER TE ZIJN.’
Hij leert Zack
een echte held te zijn, wat iets anders is dan een tiran:
‘MACHT BETEKENT NIETS, HET GAAT
OM WAT JE ERMEE DOET!’
Het kan -- zeker voor een kritische volwassen lezer -- wel
even duren voor je echt in het verhaal meegaat, maar als je eenmaal je ongeloof
hebt opgeschort, buitel je dartel door een wonderlijke wereld die blijft
verrassen en amuseren, een nonsensicale wereld in de traditie van Alice in
Wonderland of de nonsensverzen van Edward Lear.
Patrick Ness, Tim Miller: Het
leven van een hagedis van niks, Blauw Gras [s.l.] 2024, 205 p. : ill. ISBN 9789493374010. Vertaling van Chronicles
of a lizard nobody door Yorick Goldewijk. Distributie L&M Books
© 2025 | MappaLibri