De plaats van handeling lijkt een vroeg middeleeuws Engeland
lang na het vertrek van de Romeinen, bevolkt door Britten (Kelten) en Saksen.
Het landschap is woest en onherbergzaam, de Saksen leven open en bloot in
omheinde dorpen, terwijl de Britten een meer verborgen leven leiden in
gangenstelsels onder de heuvels. Tot daar een plausibele historische context na
de inval van de Saksen, ware het niet dat de hoogdagen van legendarische Koning
Arthur nog niet zo lang voorbij zijn en dat trollen, elven en draken deel uit
maken van het dagelijkse leven. Wie Kazuo Ishiguro vooral kent van zijn vroege
werk, waarmee hij internationaal doorbrak, heeft het wat moeilijk met zijn
recentere creatieve drang om voor elke nieuwe roman ook een nieuw genre aan te
boren. Na crime (de detective Toen
wij wezen waren) en sciencefiction (de dystopische roman Laat mij niet alleen), waagt hij zich nu
met Vergeten reus aan fantasy.
Ishiguro koestert in zijn hele oeuvre een systematische
fascinatie voor het menselijke geheugen. Voor hem fungeert het geheugen als een
filter om het verleden te ‘lezen’. Natuurlijk zijn herinneringen gekleurd door
onder meer zelfbedrog, nostalgie, schuld en trots, maar voor Ishiguro is het
geheugen een belangrijke ‘tool’, een werktuig waarmee hij de levens en de
ontwikkeling van zijn personages vorm geeft. Vaak is er iets verkeerd gelopen
in het leven van de personages en wordt een reis in het verleden ondernomen in
een poging om fouten te herstellen, om een nieuw innerlijk evenwicht te
verkrijgen. Die terugkeer naar het verleden is vaak melancholisch, in de
wetenschap dat de fouten van het verleden niet hersteld kunnen worden. Dat
neemt echter niet weg dat de reis in het verleden een vorm van catharsis teweeg
kan brengen.
In Vergeten reus staat
niet enkel het individuele geheugen, maar vooral ook het collectieve geheugen
op het spel. De adem van een draak heeft namelijk het geheugen van de mensen
aangetast, zodat ze nog nauwelijks iets uit het verleden kunnen herinneren.
Voor een maatschappij die gebaseerd is op orale tradities en folklore is dat
bepaald ingrijpend. Een oud Keltisch echtpaar onderneemt een reis om hun
vergeten zoon op te zoeken en raakt verwikkeld in een queeste om het land van
de draak te bevrijden. Vergeten reus is
een traag voortkabbelende allegorie. De langzame handeling, de plechtstatige
hoofse manier van praten en de voortdurende herhalingen maken dat je als lezer
mee door de mist van de vergetelheid schuifelt, tastend naar enige vorm van
opheldering en betekenis, verlangend naar een catharsis.
Met Vergeten reus tracht
Ishiguro het falende collectieve geheugen wat betreft oorlog, genocide en
segregatie aan de kaak te stellen, wat zowel vorm krijgt in het tot verdwijnen
gedoemde Keltische volk als de druk van het verleden op het huwelijk van het
oude echtpaar. Vergeten kan een helend effect hebben, maar op langere termijn
kan het het maatschappelijke weefsel aantasten. Door de allegorie in een ver
fantasy-achtig verleden te plaatsen en niet aan recente conflicten te koppelen,
wilde Ishiguro het onderwerp van het falende collectieve geheugen met
sereniteit behandelen. Alleen was dat buiten de hardliners van de fantasy
gerekend, die Ishiguro onder vuur namen voor het respectloos behandelen van hun
genre, terwijl de literaire critici tijd nodig hebben om dit nieuwe werk een
plaats te geven binnen zijn oeuvre.
Amsterdam : Atlas Contact, 2015, 364 p. Oorspr. titel:
The buried giant. ISBN 9789025444129
© 2024 | MappaLibri