Om niet te verdwalen

Het verleden als een nevel die in het zonlicht verdampt

Op een hete nazomermiddag wordt de al wat oudere schrijver Jean Daragane in de zorgvuldig afgeschermde wereld van zijn Parijse appartement opgeschrikt door de telefoon. De ‘insectachtige opdringerigheid’ waarmee een man met ‘een weke, onheilspellende stem’ hem zijn kwijtgeraakte adresboekje wil teruggeven, stuit Daragane meteen tegen de borst. Toch komt het tot een ontmoeting.
Gilles Ottolini laat zich daarbij flankeren door een vriendin en heeft een verborgen agenda: tussen Daraganes contacten is hij ene Guy Torstel tegengekomen, en die interesseert hem in verband met een oude misdaadzaak. De naam zegt de schrijver in eerste instantie niets meer, maar daarmee neemt de ontstemde Ottolini geen genoegen. Hij hangt een dag later opnieuw aan de lijn en wijst Daragane er fijntjes op dat er in zijn roman De duisternis van de zomer een personage met die naam voorkomt. Voorts zal Ottolini’s vriendin - of is zij de handlangster van de ‘bemoeizieke steekneus’? - de schrijver een dossier bezorgen over de misdaadzaak in de hoop dat dit iets zal losmaken in zijn geheugen.
Sommige elementen doen inderdaad vaag details uit Daraganes kindertijd opstijgen, vooral dan de naam Annie Astrand. Begin jaren vijftig had zijn moeder hem bij haar achtergelaten. Zo woonde hij als zevenjarige een tijdlang bij Annie in een grote villa in Saint-Leu-la-Forêt, een eindje buiten Parijs. Te midden van een voortdurend komen en gaan van louche types was ze zijn enige houvast. Zijn herinnering aan haar is beperkt tot vrij vluchtige indrukken: haar vaak moederlijk op zijn schouder liggende hand, het geluid van haar wagen op het grind als ze ’s avonds laat uit Parijs terugkwam, de motor die afsloeg en vervolgens haar voetstappen op de gang; het in vieren gevouwen blaadje waarop ze hun tijdelijke verblijfadres in Parijs noteerde, alsook: ‘om niet te verdwalen’. Rond zijn twintigste had hij willen achterhalen wat er van Annie was geworden door in zijn debuutroman De duisternis van de zomer een aan haar gelinkt voorval te stoppen. Hij stuurde dus zijn boek de wereld in ‘om lichtsignalen of morseseinen uit te zenden’. Annie gaf, zoals verhoopt, een teken van leven, alleen loste ze niets wezenlijks over het verleden.
Verwacht ook geen antwoorden in Om niet te verdwalen: de opheldering van mysteries is Modiano’s handelsmerk niet. Zijn gebalde romans vol vaart en obscure detective-elementen, die in helder proza worden gevat, gaan over iets diepers onder de oppervlakte van de feiten waar de plot op het eerste gezicht door wordt voortgestuwd. Gilles Ottolini en zijn vriendin, de personages die Daraganes geheugen hebben aangewakkerd, verdwijnen dan ook tussen de plooien van het romanheden. Het vergeten van details van ons leven die ons hinderen of die te pijnlijk zijn, daar draait het echt om. Namen, gezichten en plaatsen keren vaak in Modiano’s oeuvre terug. Zo spelen de meeste van zijn romans zich af in Parijs. Het huis van één verdieping met de erker en de met klimop begroeide gevel in Saint-Leu-la-Forêt stond eerder al centraal in Remise de peine (1988), vertaald als Verdaagd verdriet. Weliswaar waren er toen twee jonge kinderen uitbesteed aan de bohémiens die er samentroepten.
Toen Patrick Modiano (1945) in december 2014 zijn Nobelprijs in ontvangst nam, haalde hij in zijn dankrede zijn kindertijd aan als een motor van zijn schrijverschap. Ook hij werd, zo vertelde hij, vaak toevertrouwd aan steeds weer wisselende vrienden van zijn ouders die hij niet of nauwelijks kende, zonder zich daar destijds over te verbazen. Pas later waren de mysteries daarrond tot hem beginnen door te dringen. In dit soort raadselen, die zich in de realiteit niet laten ontrafelen, doopt hij graag zijn pen.

Patrick Modiano: Om niet te verdwalen, Em. Querido’s Uitgeverij, Amsterdam/Antwerpen, 2015, 152 p., ISBN 9789021458021

© 2024 | MappaLibri