Het boek der gelijkenissen is een liefdesroman van een aparte soort. Kun je eigenlijk wel over liefdesroman spreken als de affaire beperkt blijft tot een eenmalige, puur seksuele ontmoeting tussen twee mensen die door niets anders naar elkaar toe gedreven worden dan de verveling van een zomerse namiddag op het platteland? Het leeftijdsverschil tussen de 'geliefden' is meer dan een half leven, en net dat halve leven lang zal de vijftienjarige jongeman die verleid wordt, zich gefascineerd voelen door de toevallige bezoekster die hem van zijn maagdelijkheid heeft beroofd. Een eind de twintig voorbij zal de jongen dezelfde vrouw nog eens opzoeken, maar ook nu verloopt de kennismaking vluchtig. Op een winderig perron wisselen ze wat woorden, en verzoekt ze hem zo snel mogelijk terug te keren naar waar hij vandaan komt. De derde en laatste ontmoeting tussen de twee 'geliefden' is de begrafenis van de vrouw, waar de verteller haar nichtje tegenkomt, die hem vraagt waarom hij geen liefdesroman schrijft. Iets waar de verteller naar eigen zeggen niet toe in staat is. Deze bekentenis is misschien een verontschuldiging voor de gefragmenteerde wijze waarop het verhaal in Het boek der gelijkenissen wordt gepresenteerd. Het wordt verweven met vage tot soms zeer cryptische verwijzingen naar het alcoholisch verleden van de verteller (dat een belangrijke rol speelde in de autobiografie van Enquist, Een ander leven), beschouwingen over het geloof, en een ander verhaal, over een jongen met psychische problemen die zich in een inrichting van het leven probeert te beroven. Verder zijn er ook nog de intertekstuele referenties naar eerder werk van Enquist, zoals Verbannen engel of Het bezoek van de lijfarts. Het liefdesverhaal dat misschien niet eens een liefdesverhaal is, zit diep verankerd in het persoonlijke universum van de verteller of zelfs in dat van de auteur Enquist zelf. Het maakt Het boek der gelijkenissen er niet meteen een voor de hand liggende leeservaring op. Op dreef raakt de vertelling pas echt met de verleidingspoging en het verpletterende effect daarvan op het leven van een jongeman. De rest is getob, gepeins en gefilosofeer, een heel leven in kort bestek, vol trauma’s als gevolg van persoonlijke ervaringen met de bekrompen religiositeit van het Zweedse platteland. De verteller wordt bovendien oud en probeert een antwoord te vinden op de vragen die hem gesteld lijken te worden door diegenen die de andere kant al bereikt hebben. Maakt zoveel gelaagdheid dit werk tot een goed boek? Het is in ieder geval meer dan zomaar een verhaal, het is een poging tot reconstructie waar eigenlijk amper iets te reconstrueren valt, omdat het leven nu eenmaal loopt zoals het loopt. Het boek der gelijkenissen is dus niet bepaald Enquists meest toegankelijke roman, maar wel een poging tot verdieping waard.
Per Olov Enquist, Het boek der gelijkenissen, Anthos Amsterdam, 2014, 207 p., € 21,95. ISBN 9789041424211. Vert. van: Liknelse boken : en kärleksroman door Cora Polet. Distributie: Veen Bosch en Keuning
Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2014
© 2024 | MappaLibri