Bij heel wat lezers van Knielen
op een bed violen, de roman waarmee Jan Siebelink in 2005 een ongekend
breed publiek bereikte, bleef de vraag leven hoe in het gezin van hoofdfiguur
Hans Sievez , die in ban raakt van de ‘broeders’ die hem met hun rigide
geloofsopvattingen wegdrijven van werk en familie, werd aangekeken tegen en
omgegaan met de houding van de vader. Met Margje
completeert Siebelink zijn sterk autobiografisch getint verhaal van de
familie Sievez.
In de nieuwe roman wordt niet uitsluitend gefocust op de figuur van
Margje, die, zoals al bleek uit Knielen
op een bed violen, haar gezin door alle financiële en emotionele problemen
moest zien te leiden eens haar man ‘geroepen’ was en voorrang verleende aan de
verzuchtingen en kuiperijen van broeders als Mieras, Taverne en Ibel. Siebelink
reikt de ontbrekende puzzelstukken van zijn familiegeschiedenis aan door even
nadrukkelijk de relatie uit te tekenen tussen Margje en haar zonen Ruben en Thomas.
Binnen het raamwerk van de roman speelt vooral oudste, Ruben (net als Siebelink
geboren in 1938), de hoofdrol. Hij is vierenzeventig en is na de dood van zijn
ouders terug op de kwekerij komen wonen waar hij als kind mooie, maar ook
minder mooie momenten heeft meegemaakt. Thomas, ooit de rebel binnen de
familie, verblijft na een dramatisch ongeval waarbij hij blind is geworden, in
een verpleegtehuis in de directe omgeving. Hoe Ruben omgaat met de vragen die
voor hem nooit een antwoord hebben gekregen als het gaat om zijn moeder, vormt
het brandpunt van de roman. Hij blikt, mede naar aanleiding van een bezoek dat
hij brengt aan de verlaten villa van zijn oom Anton, terug op wat ooit het
leven van zijn moeder bepaald zou kunnen hebben, maar waarover het nooit tot
een gesprek is kunnen komen. Cruciaal is een foto die hij terugvindt waarop oom
Anton, ooit een succesvol ondernemer, staat afgebeeld toen hij in 1928 samen
met Margje op het tenniscircuit van Roland Garos was. Of er ooit iets is
geweest tussen Margje en Anton blijft een open vraag. Wat Ruben zich wel met
zekerheid weet te herinneren, is de trots van zijn moeder die altijd heeft
geweigerd geld aan te nemen van Anton, ook en zelfs als het in haar eigen gezin
financieel volledig misliep.
Binnen de korte hoofdstukken die aan het slot van elk deel
van Rubens zoektocht gewijd zijn aan de moederfiguur – een mooie structurele
vondst van Siebelink – volgen we als lezer de levensloop van een vrouw die haar
liefde voor Hans Sievez nooit heeft verloochend. Als er al sprake is geweest
van enige twijfel, dan is het vooral op de momenten dat zij besefte hoe zij
haar man verloor aan diens geloof. Van opstandigheid is geen sprake, alleen
spijt, een gevoel van gemis wanneer zij op familiebijeenkomsten moet aanvaarden
dat haar man er niet bij is, ‘het zou mooi geweest zijn mocht vader er ook bij
zijn’.
Binnen
het spanningsveld van autobiografie en fictie tekent Siebelink het portret van
Ruben Sievez: hoe hij als kind op school werd genegeerd omdat hij uit een gezin
kwam dat het financieel nauwelijks wist te redden; zijn loopbaan binnen de
lerarenopleiding, waar hij zich laat meeslepen door een vriend – in schijn
althans – die ‘niets voor de meisjes voelt’ en hem er weet toe over te halen de
examens te vervalsen; zijn verliefdheid op Johanna, in wie zijn vader de
dochter ziet die hij nooit mocht krijgen en de manier waarop Thomas haar
wegdrijft van Ruben. Het zijn intens geladen momenten die het leven van Ruben
hebben ingekleurd. Even intens geladen en geconcipieerd vanuit het verlangen te
begrijpen hoe zijn broer Thomas de spanningen binnen het gezin heeft beleefd,
zoekt Ruben toenadering tot hem, in wie hij in eerdere tijden altijd de
concurrent heeft gezien als het erop aankwam de liefde van hun moeder te
verkrijgen. Voor Thomas is er meer aan de hand geweest. In zijn schilderijen
blijkt hij een uitweg te zoeken voor het gevoel dat hij de ongewenste zoon was
in de ogen van zijn vader die naar een dochter verlangde. Hoe hij in zijn
schilderijen zijn frustraties uitschreeuwde, die uiteindelijk zouden leiden
naar het tragische ongeval dat hem blind heeft gemaakt, maakt dat Margje als roman zoveel meer is geworden
dan een sequel op Knielen op een bed
violen.
Amsterdam
: De Bezige Bij 2015, 284 p. ISBN 9789023495161
© 2024 | MappaLibri