We waren met z'n vijven

Viktor Mann (1890-1949) was de jongste broer van Heinrich en Thomas Mann. Hij besloot slechts laat en min of meer stiekem z'n levensherinneringen op papier te zetten. Uiteraard bekleedt de familie er een prominente plaats in: het oude koopmansgeslacht uit Lübeck, de half Braziliaanse moeder die, vroeg weduwe geworden, met haar kinderen naar Beieren trok, de struggle for life van de labiele zus Carla, de snelle roem van de steeds ook omstreden broers. Viktor laat een mild en warm menselijk licht schijnen op het gezinsleven. Hij wijst geregeld op de 'Sitz im Leben' van taferelen uit hun beider werk, in de eerste plaats uiteraard de familieroman Buddenbrooks, en strijkt de plooien glad waar het gaat om de politieke en ideologische broedertwist. Toch zijn het niet zozeer de weetjes over de schrijversfamilie die dit boek sympathiek maken, al bevat het verrassend materiaal, zoals fragmenten uit het satirische 'Prentenboek voor zoete kinderen', dat de jonge Heinrich en Thomas samen in Italië hebben uitgedacht en geïllustreerd.

Viktor heeft een echte autobiografie geschreven, waarin zijn eigen ontwikkeling de hoofdmoot vormt, tegen de achtergrond van de snel wisselende politieke en maatschappelijke context. De benjamin ging zijn eigen weg, zocht en vond als kind aansluiting met de 'lagere' stand, stond in het vrijheidslievende München en in het leger zijn mannetje, werd boer op het Beierse platteland en later landbouwdeskundige en adviseur van banken. Enthousiast beschrijft hij de liefde voor het werk op het land, de omgang met de paarden, de noodzaak van modernisering. Een opmerking van Thomas tegen de mestrijder: "Nou, daar kan je geest lekker bij uitrusten!" zet hem erover aan het denken hoe hij zijn verfijnde culturele achtergrond met de fascinatie voor het zware boerenwerk kan verzoenen. Hij geniet met volle teugen van het Münchense artistieke en uitgaansleven, en schrijft in de jaren '20 zelfs scenario's voor stille films. Tot de verfilming van het samen met Thomas Mann geschreven draaiboek voor Tristan en Isolde is het door de inflatieperiode, de doorbraak van de geluidsfilm en de opkomst van het nazisme nooit gekomen. Terwijl de broers emigreerden, bleef Viktor in Duitsland. Die 'innerlijke emigratie' bezorgt interessante informatie over het beeld dat van Heinrich en Thomas gedurende de nazitijd werd opgehangen. In intiemere bladzijden, zoals die over het sterven van de geliefde moeder, toont hij zich een schrijver op zijn best. We waren met z'n vijven is geen onmisbaar boek, maar wel een authentieke getuigenis van iemand die relativerend en met warme liefde de kroniek van zijn beroemde familie heeft opgetekend, zonder dat hij zelf vergat te leven. Het boek, dat vlekkeloos is vertaald, bevat twee katernen met foto's en documenten, een stamboom van de familie en een uitgebreide lijst van de werken van Thomas en Heinrich Mann.

Viktor Mann, We waren met z'n vijven, Atlas Amsterdam, 2003, 54316 p., € 29,5. ISBN 9045003228. Vert. van: Wir waren funf : Bildnis der Familie Mann door Schippers, Elly

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2003

© 2024 | MappaLibri