Ivanov

Met Ivanov heeft de jonge Nederlandse schrijfster Hanna Bervoets alweer haar vijfde roman klaar. In de lijn van vorige romans als Efter (2014) situeert ze haar verhaal in een wetenschappelijke, haast sciencefictionachtige setting. Het verhaal is gebaseerd op de authentieke figuur Ilya Ivanov (1870-1932), een Russisch bioloog die bestudeerde of chimpansees en mensen gekruist konden worden tot een hybride wezen, half mens, half aap. In het verleden werden meerdere kunstenaars al geïnspireerd door dit bizarre gegeven, zie de opera Orango van Sjostakovitsj' en de roman Next van de Amerikaanse populaire auteur Michael Crichton.  <br /> 
Bervoets gaat echter verder: waar de echte experimenten van Ivanov uit het begin de twintigste eeuw mislukten, verbindt zij de onderzoeken uit het Rusland van de tsaren met de uitdijende aidsepidemie in New York, ruim zeventig jaar later. We zien hoe de homoseksuele Nederlander Felix van der Elsken naar de Big Apple trekt voor een studie journalistiek. Hij ontmoet er de jonge en veelbelovende Helena Frank, die probeert de experimenten van Ivanov een plaats te geven in haar eigen onderzoek naar de oorsprong van het hiv-virus. Wat volgt, is een boeiend verhaal over intermenselijke relaties en morele standaarden.  
 
Afwisselend springt Bervoets heen en weer tussen het verslag van het experiment van Ivanov en de gebeurtenissen in New York in 1994. De focus ligt op de actuele gebeurtenissen, de bevindingen van Felix, Helena en diens assistente Lois. Tussen hen ontstaan bovendien allerlei liefdesverhoudingen, niet gespeend van geheimzinnigdoenerij aan alle kanten. Pas jaren later, bij de dood van Helena, zullen Felix en Lois weer met elkaar kunnen praten en begrijpen ze meer van hun gezamenlijke verleden.
 
Ivanov gaat wat moeizaam van start, maar weet gaandeweg toch te boeien. Vlotte dialogen en treffende beelden zorgen ervoor dat je het onwaarschijnlijke gegeven (wetenschapper insemineert aap met mensensperma en andersom) voor lief neemt en je concentreert je op de omgang tussen Lois en Felix, Felix en Helena, en Helena en Lois. Toch bekruipt je naar het einde toe een gevoel wat door Felix zelf uitstekend wordt verwoord: 
 
‘Het was die dagen of ik voor een aquarium stond. […] Er gleed van alles langs en er schoot van alles over, maar ik kon er niet bij: ik stond met mijn handen in mijn zakken en keek naar de dingen die zich voor, achter en boven me afspeelden.’
 
Net zo ga je je in het boek minder en minder betrokken voelen bij Felix. Je staat erbij en kijkt ernaar, als het ware. En dat is jammer, want in eerder werk als Lieve Céline (2011) slaagt Bervoets er wel in om de aandacht van de lezer voor de beslommeringen van haar hoofdpersonage vast te houden tot het einde. Ook al stel je je ook hier soms vragen over de (on)waarschijnlijkheid van de plot.
 
Amsterdam : Atlas/Contact 2016, 310 p. ISBN 9789025446451

© 2024 | MappaLibri