Alias Grace

Het verhaal begint in het Canada van 1851. Grace Marks is 23 en opgesloten in het tuchthuis van Kingston. Als 'beroemde' moordenares is ze een belangrijke attractie voor bezoekers van het tuchthuis. De ambitieuze maar onervaren en wat naïeve Dr. Jordan stelt zich tot taak haar te doorgronden. Geïnspireerd door de nieuwe wetenschap van de psychologie wil hij haar ware verhaal blootleggen. Zij is zijn domein. Net zoals alle anderen wil hij haar gebruiken om er zelf beter van te worden. Aangezien Grace naar eigen zeggen aan geheugenverlies lijdt wat het tijdstip van de moorden betreft, probeert Jordan haar herinneringen te reconstrueren. Daartoe laat hij haar haar levensverhaal vertellen. Jordans wetenschap is ontoereikend. Hij slaagt er niet in vast te stellen of ze goed of boosaardig, gezond of krankzinnig, schuldig of onschuldig is. Hij kan het mysterie niet ontsluieren. Zelf laat zij zich meeslepen in een gepassioneerde verhouding met zijn hospita, die hem bijna zover drijft haar man te vermoorden. Hij verliest de greep op wat droom en wat werkelijkheid is, en neemt de benen om aan de totale ondergang te ontsnappen. Als er dan toch enig schot in de zaak lijkt te komen, is het van de kant van de wetenschap als oplichterij. Onder hypnose brengt een oplichter die Grace kent, haar zover om een gespleten persoonlijkheid te manifesteren, die suggereert dat ze ten tijde van de moord bezeten was door de geest van Mary Whitney, een dode vriendin. Toch blijft de twijfel overheersen. Na bijna 30 jaar opsluiting wordt Grace gratie verleend; ze vestigt zich in de Verenigde Staten.

Met haar roman brengt Atwood een historisch personage opnieuw tot leven: niet alleen door de correcte weergave van feiten en tijdgeest, maar door de tegenstrijdigheden op een verbeeldingrijke manier tegen elkaar uit te spelen. Zo roept ze een enigma in het leven waarvan een tipje van de sluier opgelicht wordt zonder dat je er echt vat op krijgt. Haar reconstructie krijgt de vorm van een quilt die je op twee verschillende manieren kan bekijken, "door naar de donkere stukjes te kijken of juist naar de lichte". Alle 15 delen van het boek dragen suggestieve namen van traditionele lappendekenmotieven, die als een rode draad doorheen de roman lopen. Als Grace uiteindelijk een lappendeken voor zichzelf maakt, lijkt die haar visie op het leven te symboliseren. Het wordt een paradijsboom -- omkaderd met een slangenmotief -- die zowel voor de boom van kennis als voor de boom van goed en kwaad staat. "En als je ervan eet ga je dood, maar ook als je er niet van eet ga je dood; je kunt er maar beter wel van eten, want dan ben je niet zo'n onwetende hals tegen de tijd dat de dood zich aandient". In het motief verwerkt ze een stukje van haar gevangenisplunje, een stukje van de onderrok van Mary Whitney en een stukje van de jurk van Nancy Montgomery. "Dan zijn we allemaal weer samen".

Margaret Atwood, Alias Grace, Ooievaar Amsterdam, 2000, 422 p., € 360. ISBN 9057135140. Vert. van: Alias Grace door Baardman, Gerda / Stheeman, Tjadine

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2000

© 2024 | MappaLibri