Een beeld van jou. Gedichten over de liefde

Stefan Hertmans is de jongste jaren helemaal in. Dat blijkt niet enkel uit het enorme succes van zijn roman Oorlog en terpentijn, maar ook uit de belangstelling voor zijn overige werk. Recent verschenen – terecht – enkele herdrukken van romans en essays, en zopas heeft de dichter Hertmans zich opnieuw laten gelden. Naast het kleine, maar mooie geschenk voor de Poëzieweek achtte de dichter het ogenblik geschikt om een beperkte bloemlezing uit zijn poëtische oeuvre samen te stellen. Het werd in zekere zin een gelegenheidsuitgave, net voor Valentijn, met uitsluitend liefdesgedichten.   
 
Helemaal representatief kan men deze keuze dus niet noemen. Vooral het vroegere werk van Hertmans liet zich kennen als compact, met veel aandacht voor beelden en een gedrongen zegging. Gaandeweg werden de gedichten echter toegankelijker in een dubbel opzicht: meer open qua taalgebruik en stijl, maar ook opener naar de wereld toe. De dichter bood zijn lezers een kijk op zijn leven en zijn opvattingen, zonder echter in belijdenislyriek of anekdotiek te vervallen. Het eindpunt van die evolutie, die zichtbaar werd in de jongste bundels, is hier terug te vinden.   
 
Een beeld van jou bundelt een aantal liefdesgedichten, voor een aanzienlijk deel afkomstig uit bundels als Verwensingen en Kaneelvingers. De verzen kunnen anekdotisch gelezen worden, als een reeks lyrische liefdesverklaringen, maar in dat opzicht zijn ze niet altijd even voor de hand liggend: ‘it’s complicated’, zoals dat in de termen van de facebookgeneratie heet. Liefde blijkt een uitermate complexe en vaak paradoxale ervaring, die zich allerminst in woorden laat vastleggen. Dat heeft ook te maken met de onbereikbaarheid van de ander, die slechts in beelden kan worden gevat en daardoor altijd wordt gereduceerd tot een bepaalde voorstelling. De titel van deze bloemlezing wijst ook daarop. Het dichterlijke ik is al evenmin een vanzelfsprekend gegeven, ook niet te reduceren tot een of ander (zelf)beeld.  Daardoor krijgt de liefde in deze gedichten iets van een vloeibaar gegeven, telkens weer op andere manieren tot uiting gebracht. Ambivalenties en zelfs antigevoelens maken van die beleving deel uit.   
 
Formeel zijn de gedichten veel beter leesbaar dan vaak wordt aangenomen. Hertmans heeft de naam een moeilijk dichter te zijn, iemand die veel citeert uit de wereldliteratuur en uit de filosofie. Dat mag wel waar zijn – ook in deze bundel vallen voor wie dat wil her en der echo’s te rapen --, maar dat neemt niet weg dat de dichter enorm krachtig met de taal omspringt. Zijn gedichten staan er, ook zonder dat intertekstuele spel. Hertmans is meesterlijk in het gebruik van beelden en enjambementen, waardoor de tekst extra aan raffinement wint. Een beeld van jou is uiteraard tendentieus (want beperkt in zijn selectie), maar het boek zal ongetwijfeld heel wat lezers op het spoor brengen van een waardevol, en nog steeds sterk onderschat dichter. Een Valentijngeschenk wordt in die zin ook een geschenk voor lange tijd.

Amsterdam : De Bezige Bij 2016, 106 p. ISBN 9789023497370 

© 2024 | MappaLibri