Ellen de Bruin kennen we als
redacteur van het wetenschapsluik bij NRC
Handelsblad en haar vurig pleidooi tégen het vergaderen – dat alleen al
intrigeert. Recent verscheen ook haar romandebuut Onder het ijs; waar ten minste een van haar speerpunten, de
wetenschap, als basis dient voor een fictionalisering van een waargebeurde
expeditie in 2004. Een groep wetenschappers op een ijsbreker richting de
Noordpool wordt ondergedompeld in aquavit en de afgunst des mensen om intrige
en plot te smeden.
De 21-jarige, soms knullige maar uiterst intelligente vrouw Bas is een
van die wetenschappers. Na de dood van haar hoogleraar Reinier, die ze
emotioneel én intellectueel adoreert, vertrekt Bas op de expeditie die ze
normaal niet alleen had gemaakt. Een symbolische reis die tegelijk een vlucht
van het alledaagse en een instandhouding van de illusie blijkt. De vlucht en de
illusie worden twee grote thema’s op het schip: ze drinkt aqauvit, véél
aquavit, waardoor veel scènes erg mistig en dromerig worden. Ze kan niet
ontsnappen aan Reinier, die haar denken en doen na zijn dood nog steeds
bepaalt.
‘Ze
nipt. Dit is haar allereerste aquavit zonder Reinier, en het smaakt precies
hetzelfde en volkomen anders tegelijk. Warm en werelds.’
Bas zit klem tussen de rouw
voor een geïdealiseerde, onbereikbare andere en de realistische heden: gehaaide
onderzoekers die op primeurs en publicaties uit zijn. Die aangehouden spanning
wordt verlicht door vrolijke personages zoals de goedlachse Werner en de
onbezonnen zusjes, die de sociaal beperkte Bas meteen in de armen sluiten.
De onzekere Bas is een studievoorbeeld van Theory of Mind, want naast de
interessante wetenschappelijke uiteenzettingen houdt ze zich vooral bezig met zichzelf
door de ogen van de ander te bekijken ‘en zij hoeft niks te zeggen – haar
favoriete vorm van communicatie’.
‘Even ziet ze de
huidige situatie voor zich als door de ogen van iemand anders: ze zit alleen
met een jongen sterke drank te drinken in zijn hut, op zijn bed. Moet ze iets
met die gedachte?’
Ook de driehoeksverhouding tussen haar hoogleraar, the other woman en zijzelf blijkt een obsessie. En dat moet je
gemerkt hebben als lezer: talloze herhalingen van frasen en hele zinnen tonen
hoe verstrikt ze raakt in de rouw en de onbeantwoord gebleven liefde. Het boek
wordt een verlate bildungsroman: ze overkomt zowel de emotionele uitdagingen
als de carrièrehindernissen wanneer ze de ontdekkingen aan elkaar rijft in het
slot van het verhaal.
Onder het ijs is
een rouwroman waarbij het hoofdpersonage de uitzichtloosheid belichaamt maar
wordt uiteindelijk een ontwikkelingsroman vol wetenschappelijke feiten die
terloops het verhaal ondersteunen als afwisseling van de onzekerheid en
repetiviteit van de verstrikte Bas. Het is een leesbare weergave van hoe zij
een fysieke reis moet maken om emotioneel een sterke en onafhankelijke vrouw te
worden.
Ellen
de Bruin: Onder het ijs, Prometheus, Amsterdam 2018, 301 p. ISBN 9789044634457.
Distributie Pelcmans Uitgevers
© 2024 | MappaLibri