En we noemen hem

Marjolijn van Heemstra (1981) is schrijfster van gedichtenbundel Als Mozes had doorgevraagd en roman De laatste Aedema, columnist voor NRC en Trouw én daarnaast nog theatermaakster. Voor En we noemen hem werd ze door haar zwangerschap gedreven om haar initiële plan om haar kind naar een heldhaftige, mythische oudoom te vernoemen, verder uit te pluizen. Tijdens haar onderzoek van een – uiteraard - slordige 40 weken met een wel heel dwingende deadline ontdekken we vanop de eerste rij hoe mythe en realiteit steeds moeilijker verzoenbaar worden.
 
‘Maar het kost zoveel moeite je te realiseren dat de geschiedenis is opgebouwd uit mensen van nu, alleen een ander nu, dat zij gedacht hebben als wij, gezocht, geprobeerd, dat hun leven bestond uit moeilijke beslissingen en werkelijk leed en echte pijn. Dat het echt was en net zo rommelig en chaotisch als onze levens nu.’
 
Een onbestrafte oorlogsmisdadiger werd in 1946 door Frans Julius Johan van Heemstra, voortaan ‘bommenneef’ alsnog voor zijn daden verantwoordelijk gesteld. In de adellijke familie wordt dit als een heldenverhaal overgeleverd tot bij de zwangere Marjolijn, die met een symbolische ring herinnerd wordt aan de mythe. Ze speelt met het idee om haar kind naar de bommenneef te vernoemen maar wil daarvoor net iets dieper graven dan wat haar verteld wordt, nu al haar kind beschermend.
 
Wat volgt, is een race tegen de klok, een gevecht tegen de zwangerschapsklachten en veel belangrijker: een thematisering van de overlevering van geschiedenis, het spel tussen fictie en feiten en de mythificatie en maakbaarheid van het verleden. Tussen vergeelde documenten en vergrijsde lotgenoten, komt ze steeds dichter bij de onthutsende realiteit.
 
‘Ik heb lang gedacht dat ik hem moest doorgronden, maar ik begin meer en meer te geloven dat een mens een web is en dat het doorgronden van dat web, de structuur ervan, de enige manier is om iemand echt te leren kennen.’
 
En dat is wat Marjolijn doet: ze gaat op zoek naar de laatste hechtingspunten van het web rondom Frans; goed wetende dat het daardoor helemaal gaat trillen. In een haast synchrone apotheose, wat de spiegelende constructie van de roman benadrukt, zoekt van Heemstra bovendien nog eens de dunne grens tussen dit verslag van een zoektocht en de literatuur op.
 
En we noemen hem is meer dan een zoektocht. Het is een knap geconstrueerd literair werk met eerder betreden maar immer interessante filosofische paden over de maakbaarheid van de geschiedenis geworden. Het standpunt van wie wint of wie overblijft om het na te vertellen zal altijd zegevieren. Tot een kritische geest met een knappe pen het verhaal zich eigen maakt.

Marjolijn van Heemstra: En we noemen hem, Das Mag, Amsterdam 2018, 218 p. ISBN 9789492478375. Distributie Elkedag Boeken

© 2024 | MappaLibri