En toch is alles wat we doen natuur. De mooiste gedichten over leven in en rondom ons.

En toch is alles wat we doen natuur. De mooiste gedichten over leven in en rondom ons. Enkele jaren geleden (in 2014 ondertussen al) overleed met Leo Vroman de oudste actieve dichter uit ons taalgebied. Het oeuvre waaraan hij tot kort voor zijn dood actief is blijven werken, mag uniek genoemd worden. Het resulteerde in een monumentaal aantal dichtbundels. In het verleden is die poëzie weliswaar meermaals verzameld tot lijvige boekdelen, maar de jongste jaren was Vroman ongemeen productief, met nieuwe accenten die aan zijn werk nog steeds een meerwaarde bleven verlenen.
 
Een integraal verzameld werk zit er niet meteen aan te komen (de tijd dat de canon op een brede waardering kon genieten, lijkt grotendeels voorbij), maar gelukkig is er toch deze nieuwe bloemlezing uit Vromans poëzie. Samensteller Mirjam van Hengel heeft alleszins haar best gedaan om van deze keuze een boeiende publicatie te maken. Eerder schreef zij over het echtpaar Vroman, een gedeeltelijke biografie die ook als theaterstuk in Nederland furore maakte. Haar persoonlijke contacten met Vroman vormen overigens mee de aanleiding voor haar selectie. In een mooi voorwoord schetst zijn de sterk humane inslag van Leo Vroman, die gefascineerd bleef voor de natuur en het leven van mens, dier en andere organismen. Vroman combineerde daarbij op een unieke wijze de blik van de wetenschapper met die van de dichter. Hij was namelijk een vooraanstaand bioloog en bloedonderzoeker in de USA.  
 
In deze selectie zijn de gedichten chronologisch geordend (helaas zonder nadere bronvermelding) waardoor de lezer zowel de consistentie als de evolutie in Vromans werk op de voet kan volgen. Thematisch gaat het vooral om teksten waarin de mens en de natuur een belangrijke rol spelen. De rol daarvan is dubbel. Aan de ene kant beklemtoont Vroman onophoudelijk de vitaliteit en de levensdrift die inherent is aan de natuur: wolken wind, plant en dier zijn beweeglijk en druk bezig, en vaak worden personificaties ingezet om die natuurelementen als het ware menselijke proporties mee te geven (gevoelens, intenties, gedachten). Daardoor is veelal sprake van een bezield universum waarbinnen de mens slechts een bescheiden rol vervult. De mens zelf wordt trouwens vaak voorgesteld als een soort van machine, een amalgaam van (chemische) elementen die niet meteen perfect in elkaar zijn gezet.  
 
Aan de andere kant wordt die natuur ook intens getekend door vergankelijkheid en tijdelijkheid, een besef dat vanaf de eerste tot de laatste gedichten meeklinkt. Dat leidt echter zelden tot melancholie: voor de dichter is dat inzicht veeleer de aanleiding om het accent te leggen op het cultiveren van ieder moment. Vroman ving zijn carrière aan met klassiek ogende verzen, maar vanaf zijn vroege poëzie valt hij op door de creatieve, sterk visuele beelden die hij gebruikt. In dat opzicht is het geen toeval dat hij na enige tijd bij de experimentele Vijftigers wordt ‘ingelijfd’. Vromans gedichten blijven echter altijd speels en vrij begrijpelijk, met veel filosofische verhaaltjes en relativerende wijsheden. Daardoor bekleedt hij van meet af aan een eigen plaats in de literatuur, maar tegelijk treedt hij net daardoor ook minder op de voorgrond. Vooral sommige van zijn fabels en zijn langere verhalende gedichten hebben echter een groot lezerspubliek kunnen bekoren en een klassieke status verkregen.
 
Minder bekend, maar niet minder belangwekkend, zijn de bundels psalmen die Vroman op latere leeftijd schreef. Het zijn niet-religieuze brieven en beschouwingen waarin de dichter reflecteert over het leven en de kosmos. Ze vormen als het ware de sleutel tot zijn levensopvatting en zijn schrijverschap. Het is de verdienste van Van Hengel dat zij de veelzijdigheid van Vromans dichterschap voorbeeldig weet te demonstreren. Oude en vooral nieuwe lezers van zijn poëzie zullen met deze typografisch verzorgde uitgave in de wolken zijn.
 
Leo Vroman, Mirjam Van Hengel (sam.): En toch is alles wat we doen natuur. De mooiste gedichten over leven in en rondom ons, Querido, Amsterdam 2018, 291 p. : ill. ISBN 9789021409023. Distributie L&M Books 

© 2024 | MappaLibri