Tom Lanoye is zestig geworden, en dat zal de
wereld geweten hebben. Met een verwijzing naar de 60/40-viering van Koning
Boudewijn in 1990 – die werd toen zestig en zat veertig jaar op de troon – werd
eind augustus in Antwerpen een verjaardagsfeest afgetrapt dat een heel jaar zal
duren. Huldiging, voorleesmarathon, tournee als auteur van het
Poëzieweekgeschenk 2019, theaterprogramma, tal van interviews in de belangrijke
dag- en weekbladen. Lanoye is, nóg meer dan anders, alomtegenwoordig. Uiteraard
mocht ook een publicatie niet ontbreken. Geen nieuwe roman of een nieuw
theaterstuk, wel een salontafelboek getiteld Lanoye 60. Groepsportret met brilletje, samengesteld door de auteur
en zijn vaste redactrice Anni van Landeghem.
In Nederland krijgen belangrijke auteurs een
schrijversprentenboek, in Vlaanderen moet je kennelijk zelf zorgen voor iets
dergelijks. Maar in de dingen zelf bewerkstelligen is Lanoye natuurlijk een
meester. Bovendien is bekend dat hij een zwak heeft voor exuberantie: altijd mag
het wel ‘een ietsje meer’ zijn voor hem. Dat gaat ook op voor dit album. Met
het formaat van een fotoboek en 230 rijkelijk gestoffeerde pagina’s is het
onmogelijk om dit boek in bed of op de bank te lezen. Je hebt er een heuse
werktafel voor nodig. Overigens, en dat is onvermijdelijk bij een dergelijk
fraaie uitgave, moet de liefhebber ook iets dieper in de buidel tasten als hij
zijn collectie wil aanvullen met dit boek…
Op de eerste bladzijde noteert
Van Landeghem wat Lanoye 60 allemaal
niet is: ‘geen biografie […] geen chronologische terugblik […] geen helder
gestructureerde studie’. Wel is het een losse greep uit het archief Lanoye. Er
worden vooral foto’s getoond en ongepubliceerde of niet eerder gebundelde
teksten afgedrukt. Met name op het vlak van de poëzie is de oogst rijk met tal
van nooit verschenen verzen. Ten slotte biedt het boek een uitgebreide
inventaris van het toneelwerk en, heel gul, van de mensen met wie Lanoye
samengewerkt heeft – dat is het groepsportret uit de titel. Lanoye is het
creatieve brein en het gezicht, maar er zitten veel meer mensen achter zijn
successen zo blijkt hier. Misschien net daarom dat de nadruk voornamelijk ligt
op de optredens en het toneelwerk, eerder dan op het proza dat hier op de
autobiografisch geïnspireerde romans na uitblinkt in afwezigheid. Om het
caleidoscopische beeld dat op die wijze ontstaat nog aan te vullen, wordt dat
alles gelardeerd met treffende citaten uit Lanoyes werk en uit interviews.
Aan bod komen
de wijze waarop Lanoye de literatuur binnenkomt, zijn afkomst, die uiteraard
een belangrijke rol speelt in zijn proza, zijn dichterschap dat hij als de
basis van zijn oeuvre beschouwt en zijn toneelwerk. Tussendoor komen voor zijn
werk belangrijke aspecten voorbij zoals politieke betrokkenheid, het belang dat
hij hecht aan vormgeving en boekverzorging of de overwogen inzet van beelden.
Hier is duidelijk een auteur aan het werk die heel goed weet hoe hij zich
strategisch wil positioneren en daar niet alleen zijn werk maar ook zijn
persoon voor inzet. Dat is natuurlijk geen nieuwe vaststelling, maar ze wordt
hier in elk geval helder geïllustreerd. Niet alleen met behulp van het
materiaal dat in het boek is samengebracht, maar ook in de opzet en uitwerking
van het project zelf.
Omdat de medesamensteller behalve redactrice ook een
vriendin is, bestaat natuurlijk het risico dat dit een hagiografie zou zijn.
Van Landeghem kan in de persoonlijke anekdotes die ze vertelt haar bewondering
niet verbergen, en uiteraard wordt Lanoye van zijn beste kant getoond – die ene
bladzijde met citaten uit negatieve kritieken zet hem overigens net nog sterker
in het zonnetje. Je hebt, als je door dit boek bladert, het gevoel dat alles
vanzelf gegaan is en dat alles wat deze auteur heeft aangeraakt, in literair
goud is veranderd. Een stuk waarin de zonder meer indrukwekkende carrière van
de auteur beschreven wordt door iemand met wat meer afstand ware misschien toch
wenselijk geweest.
Lanoye heeft in de eerste plaats zichzelf een prachtig cadeau gedaan met Lanoye 60. Ik ken geen ander Vlaams
auteur die op een vergelijkbare wijze zo gefêteerd is. Maar ook de liefhebber
vindt veel mooi en literair-historisch belangwekkend beeldmateriaal: van
schattige foto’s uit het familiearchief over reproducties van de beruchte
eigenbeheer uitgaven tot geweldig knappe stills uit de toneelopvoeringen van
zijn werk. Lanoye 60 is een boeiende
documentatie van veertig jaar schrijverschap. In scène gezet door Lanoye zelf.
Uiteraard.
Tom
Lanoye, Anni Van Landeghem: Lanoye 60. Groepsportret met brilletje, Prometheus,
Amsterdam 2018, 235 p. : ill. ISBN 9789044638035. Distributie Pelckmans
Uitgevers
© 2024 | MappaLibri