De straffeloze

H., het hoofdpersonage in Huub Beurskens’ nieuwe roman De straffeloze, is een eenzame man met een beroerd plan in zijn hoofd. Hij woont alleen, is met pensioen, en is van plan een moord te plegen. Alles is in gereedheid gebracht, over elk detail en elke fase van de daad, tot en met de arrestatie, heeft hij nagedacht. Het scenario zit klaar, elk beeld is tientallen keren door zijn hoofd gegaan. Hij is er, kortom, klaar voor.
 
Of toch niet? Want H. vindt wel een antwoord op elke feitelijke vraag (met welk wapen zal hij moorden, wie is het slachtoffer, op welk tijdstip en op welke plek zal hij zijn daad voltrekken, hoe snel zal hij gevat worden?), maar er zijn evengoed vragen die hij onmogelijk kan beantwoorden. En over die vragen gaat De straffeloze: over hoe hij zich zal voelen, over de vraag of het echt moeilijk zou zijn om de trekker over te halen, over het proces achteraf, of hij zich al dan niet schuldig zal voelen tegenover het slachtoffer en de nabestaanden. Het zijn die vragen die het feitelijke motief vormen voor de moorddadige plannen van de zonderlinge H.
 
Veel boeken, films en voorstellingen gaan over de motieven van waarom iemand een moord zou plegen, maar bij Beurskens worden de gevolgen van de moord dus het motief. H. wordt verteerd door een onstilbaar verlangen om zich schuldig te voelen, er is eigenlijk geen logisch verband tussen oorzaak en gevolg. Het gaat om het gevoel van schuldig zijn op zich, schuld als een bewijs van bestaan, alsof een mens pas mens kan worden als hij zich schuldig heeft gemaakt aan iets, een manier om gezien en erkend te worden. Geef toe: veel filosofischer kan een moordverhaal niet worden.  
 
Bij Huub Beurskens levert dat een spaarzame, misschien zelfs wat steriele roman op. De straffeloze is een afstandelijk boek, dat eerder op het hoofd dan op het hart inwerkt. Dat komt door de theoretische uitgangspunten, die Beurskens niet onder stoelen of banken steekt maar eerder nog versterkt, onder andere door ze te flankeren met verwijzingen naar de Bijbel, Hannah Arendt, en Nabokovs Lolita. Maar juist die intellectualistische benadering in combinatie met een uiterst tragisch hoofdpersonage maakt deze roman zo onvergetelijk. Want nadat je het boek hebt dichtgeslagen blijft daar toch vooral een figuur overeind die helemaal alleen, vanuit zijn denken, gekomen is tot een bestaan dat door en door treurig, eenzaam en verbolgen is.
 
Huub Beurskens: De straffeloze, Koppernik, Amsterdam 2020, 119 p. ISBN 9789492313904. Distributie Elkedag Boeken

© 2024 | MappaLibri