Romanovs in de ban van de ridders

Het riddertoernooi van de late middeleeuwen blijft fascineren. Deze catalogus verschijnt naar aanleiding van een tentoonstelling in het Hermitage te Amsterdam waar pronkstukken uit de middeleeuwse collectie van het Russische museum worden getoond. Daarbij wordt een onverwachte link gelegd tussen de dynastie van de Romanovs en de geschiedenis van het Europese ridderschap in de late middeleeuwen. Die link betreft met name de Romanovs als verzamelaars van objecten die met de ridders verband houden en verloopt langs verschillende sporen: de band tussen tsaar Paul I en de Maltezer orde der Hospitaalridders; de collectie middeleeuwse wapens van Nicolaas I; en de fenomenale collectie oude kunst en curiosa van verzamelaar Aleksandr Bazilevski die in de late negentiende eeuw door Alexander III werd gekocht en van Parijs naar Sint-Petersburg werd overgebracht. Het huwelijk van de Nederlandse koning Willem II met de dochter van tsaar Alexander I zorgt voor een directe link met Nederland, met name omdat Willem een groot adept was van de Neo-Gotiek.   

Deze aanpak is ongewoon omdat ze niet zozeer steunt op een actieve rol van de Romanovs in het middeleeuwse ridderschap maar veeleer op de rol van de Romanovs als verzamelaars van kunst- en cultuurobjecten die verband houden met die middeleeuwse cultuur. Dit betekent ook dat de banden tussen de Romanovs en de ridders eerder complex zijn en dat er geen absolute continuïteit is tussen de vier linken waarop de tentoonstelling steunt. Dit deert echter niet omdat de vier bruggen tussen Rusland en Europa zeer helder worden toegelicht in vier afzonderlijke essays. Deze vormen het tweede deel van het boek. In het eerste deel krijgen we vier inleidende essays die een algemene duiding geven bij het thema: twee essays over de globale geschiedenis van het ridderschap en het toernooi, een essay over de ambachten die bij de toernooien betrokken waren om onder meer de wapens en uitrusting te maken, en ook een essay over de beroemde Roman de la Rose – het epische allegorische gedicht over de hoofse liefde (die verbonden is met de idealen van het ridderschap) dat hier een centrale plaats krijgt omdat het Hermitage een van de mooiste verluchte manuscripten van dit massieve dichtwerk in collectie heeft (de Roman de la Rose stond ook centraal in Herman Pleijs Oefeningen in genot dat eerder dit jaar verscheen en dat zich heel mooi naast deze catalogus laat lezen).
 
Het derde en laatste luik van het boek is de catalogus van de tentoonstelling en geeft toelichting bij individuele objecten, waaronder niet alleen schilderijen en harnassen maar ook interessante curiositeiten als een kuisheidsgordel. Bij dit alles moet gezegd dat dit echt een publiekscatalogus is: hoewel de teksten geschreven zijn door experten en zich baseren op grondig onderzoek (met voetnoten en bibliografie) zijn ze toch bijzonder helder geschreven zodat elke geïnteresseerde bezoeker of lezer ermee uit de voeten kan. Ook de driedelige opbouw (inleidende thematische essays, duiding bij de interesse van de Romanovs voor de riddercultuur, en een catalogus) zorgt voor grote didactische helderheid: deze uitgave is duidelijk gemaakt met een geïnteresseerd lekenpubliek voor ogen. Bovendien is het boek ook puur visueel verrukkelijk: er zijn talloze prachtige kleurenplaten van zeer hoge kwaliteit, waarvan een groot deel ook paginagroot zijn afgebeeld.
 
Als souvenir van de tentoonstelling is dit boek ideaal, maar ook voor de lezer die de expositie niet heeft bezocht biedt het interessante achtergronden, met name in de hoofdstukken over de Romanovs. Door de toegankelijke teksten zijn de hoofdstukken uit het eerste deel dan weer ideaal voor humaniora- of universiteitsstudenten die iets meer willen weten over het ridderschap, en die kennis bovendien graag luxueus geïllustreerd zien. Dankzij het wetenschappelijk apparaat zal tenslotte ook de expert aan zijn of haar trekken komen – en dan met name op het gebied van de verzamelwoede van de Romanovs, wat toch een aspect is dat elders niet vaak aan bod komt. Kortom, een zeer fraaie en interessante uitgave.
 
Arnoud Bijl, Pieter Eckhardt (red.): Romanovs in de ban van de ridders, Hermitage, Sint-Pertersburg/Amsterdam 2020, 190 p. : ill. ISBN 9789078653851. Distributie Agora Books 

© 2024 | MappaLibri